In de oude stoel bij het raam, met het mooie licht van februari, de laatste hoofdstukken lezen van het heel bijzondere boek Vrij om de wereld te veranderen. Denken zoals Hannah Arendt anno nu van Lyndsey Stonebridge.
Het is geen klassieke biografie over Hannah Arendt. Het is geen taaie academische analyse van de werken en ideeën van Arendt. Het is een zacht en beweeglijk boek, waaruit veel liefde spreekt. Als lezer krijg je het hele leven van Arendt, met sprongetjes heen en weer, telkens verbonden met ideeën of bepalende gebeurtenissen. De beschrijvingen zijn vaak bijna literair. Hannah Arendt wordt een echte persoon, die je voor je kunt zien. Stonebridge beweegt tussen verschillende lagen: het leven van Arendt, haar belangrijkste werken en ideeën, eigen reflecties als dialogen, beschouwingen over het heden en hoe ideeën van Arendt instrumenten kunnen zijn om te blijven denken. Dat alles doet ze met veel liefde, wat meteen ook een van de centrale begrippen is in het denken van Arendt. De toon is minzaam. Soms kritisch, over de dingen waar Arendt de bal missloeg. Behoedzaam bewegend in de kwesties waar Arendt veel kritiek over zich heen kreeg. Maar telkens met een openheid en een blijven denken dat ervoor zorgt dat je als lezer ook goed voelt dat het werk van Arendt niet ‘af’ was maar steeds bewoog in een interactie met de wereld. Je begrijpt in het lezen door de specifieke vorm van dit boek heel goed de aantrekkingskracht van de activiteit die denken is.
Op subtiele wijze maakt Stonebridge bruggetjes naar het heden. Soms in kleine heldere uitspraken, zonder al te grote stelligheid. En vaak heb je die hint niet nodig om tijdens het lezen, onder meer van de stukken over de totalitaire samenleving, haarscherp te zien wat zich onder onze ogen afspeelt in het land waar Donald Trump als een koning wil heersen. Je ziet hoe ‘de grote leugen’ tot stand komt. Je voelt nog beter aan hoe echte vrijheid ontstaat in het handelen in de concrete realiteit, steunend op het denken. Weerstand bieden aan de wereld zoals die is, als een existentiële grondhouding, en dat zonder te weten wat uiteindelijk het resultaat van je handelen zal zijn. Ook al voel je je soms machteloos, je niet neerleggen, nooit, bij de grote leugen. Het is een beweeglijk en complex denken, dat zich niet zomaar laat vatten in korte quotes, hoe vaak dat ook gebeurt.
Na het lezen van het boek heb je niet het idee dat je het hele denken van Arendt in enkele puntjes netjes en overzichtelijk kunt samenvatten. Je hebt wel het gevoel dat je haar hebt leren kennen en dat je in het nu met haar zou kunnen praten. De unieke vorm van het boek van Stonebridge zorgt ervoor dat je de hele tijd mee kunt bewegen, in een eindeloos denken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten