Al zo lang heb je het gevoel dat het niet klopt, zoiets zeggen tegen iemand. Je gebruikt het woord ook niet meer op een kaartje of brief bij de dood van iemand.
Misschien wil je zeggen dat je hoopt dat iemand ergens, ooit, de zin gaat vinden om het leven niet te laten glippen als het verdriet onmetelijk is. Misschien wil je zeggen dat je hoopt dat iemand niet ten onder zal gaan in radeloosheid en tranen. Misschien wil je zeggen dat je hoopt dat iemand de moed vindt, ergens, om verder te leven voor andere mensen die niet dood zijn. Dat soort dingen.
Misschien weten we vaak gewoon niet wat we zouden moeten zeggen.
Maar sterkte?
Iemand verliest haar zoon. En je zou zeggen dat ze sterk moet zijn. Waarom eigenlijk? Het is zo’n rare, bijna kwetsende boodschap. Het is bijna alsof je hoopt dat iemand haar verdriet kan verbijten, kan maskeren. Het zou voor sommigen kunnen klinken alsof je zegt dat iemand sterk genoeg moet zijn om niet te veel verdriet te hebben, of het alleszins niet te veel te laten zien. Het klinkt bijna alsof diegene die het zegt zelf niet sterk genoeg is om het verdriet van een ander te zien en het te laten zijn wat het is.
Je moet sterk zijn. Waarom eigenlijk?
Het gemak waarmee het woord gebruikt wordt, het voelt soms bijna alsof je iemand haar of zijn verdriet afneemt. Terwijl verdriet in wezen een gewone emotie is.
Je bent verdoofd, in shock nog door het verdriet dat nog niet helemaal in je huid is afgedaald, en je leest of hoort telkens opnieuw dat je sterk moet zijn. Het kan zijn dat een leven volbracht is, dat het op een of andere manier goed voelt wanneer iemand rustig kan sterven na een vol leven. Dan is het misschien niet zo moeilijk om sterk te zijn. Je bent verdrietig en dankbaar tegelijk misschien. Je had misschien de tijd om je voor te bereiden op wat ging komen, je kon afscheid nemen. Dan kan het zijn dat het verdriet zich langzaam neerlegt in je eigen rivier. Maar als je kind plots sterft, of je geliefde partner, of je beste vriendin, onverwacht, of heel snel, wat ben je dan met het idee dat je sterk zou moeten zijn, met het gevoel dat anderen naar je kijken en lijken te zeggen dat ze vinden dat je sterk zou moeten zijn?
Je mag alles zijn. Het klinkt anders.
Veel sterkte. Het is alsof dat woord je een beetje wegduwt van wie het zegt. Terwijl je misschien zou willen dat die ander in je buurt blijft, een beetje, en jou je verdriet gunt. Misschien wil je dat iemand met jou de woordeloosheid wil delen, dat iemand gewoon naast je zit en niet zegt wat je zou moeten zijn en tegen wanneer. Het is niet eens zo erg als iemand niet weet wat te zeggen.
Je zag het nog in die aflevering van die ziekenhuisserie. De dokter die vruchteloos had geprobeerd een kind te redden met acute leukemie. De dokter die overigens zelf een tumor had in zijn hoofd en hoopte dat het nog lang goed zou gaan. Hij was zelf gebroken door de dood van die jongen, probeerde iets te zeggen, stotterend. Een tijdje later stond hij buiten bij het water. De moeder van de jongen kwam bij hem staan. Verlegen stonden ze daar naast elkaar. De vader kwam er ook bij. De dokter zei: “Take care.” Het werd vertaald als: “Sterkte.” Het verschil was zo duidelijk. Draag zorg voor elkaar, het is iets heel anders dan sterk moeten zijn. Het klinkt nog altijd een beetje als een opdracht, maar het is al anders. In die woorden kan iets zitten als dat je hoopt dat ze elkaar in hun zorg niet zullen loslaten, dat je hoopt dat het verdriet om het verlies van hun kind hen niet onherroepelijk uit elkaar zal duwen.
Natuurlijk bedoelt waarschijnlijk iedereen het goed, dat is het punt niet. We zijn allemaal een beetje machteloos. Maar misschien zijn we soms te bang voor wat het verdriet van een ander met ons zal doen, en dat is begrijpelijk, maar eigenlijk een beetje egoïstisch. Het kan zo gemakkelijk zijn, onder een facebookbericht het woord ‘sterkte!’ schrijven. Je kunt weer verder, het heeft je niet echt geraakt misschien, en anderen hebben gezien dat je dat woord erbij geschreven hebt. We doen het misschien allemaal wel eens, min of meer zo. Maar het is zo arm.
Iemand het recht gunnen te rouwen, zonder al te sterk te moeten zijn, het gaat misschien wel samen met je eigen breekbaarheid tegenover een ander aanvaarden. En je bent natuurlijk zelf ook maar een mens. Je kunt niet alles, je kunt er niet altijd zijn voor een ander, je kunt niet wegnemen wat niet weggenomen kan worden. De stotterende rituelen zijn mooi, in al hun onhandigheid. En dat is genoeg, ook al is het misschien te weinig of lijkt het zo.
Ik wil graag een beetje sterk zijn voor jou. Je mag af en toe bij me komen schuilen, uit de wind. Ik loop niet weg. Dat is een ander soort sterkte, daarin beweegt dat woord heel anders.
En wat als iemand je sterkte wenst en je voelt alleen maar hoe de grond onder je voeten wordt weggetrokken, hoe je alleen maar versuft in de zetel voor je uit kunt kijken zonder iets te zien? Heb je dan iets niet goed gedaan? Je weet wel dat mensen met dat woord waarschijnlijk vaak bedoelen dat ze oprecht hopen dat er na een tijd iets gebeurt waardoor je van verdriet zijn overgaat naar verdriet hebben. Maar hoe kun je op dat moment weten hoe lang dat zal duren? En als je dat niet weet, ben je dan niet sterk?
Mensen kunnen elkaar een beetje dragen, kunnen wat loodzwaar is bij een ander misschien een klein beetje lichter maken, waardoor het wat gemakkelijker wordt voor die ander om niet zo sterk te moeten zijn. En als je verdriet hebt, kan het zijn dat je op een of andere manier weet welke lege vlakte er voor je ligt. Het kan zijn dat je van een ander het vertrouwen vraagt dat je af en toe alleen mag zijn in die vlakte, om tijd te kunnen geven aan het verdriet. Waarna je telkens weer terug kunt komen naar een plek waar er nabijheid is.
En nog eindeloos veel gedachten. Misschien is het wel goed om het woord sterkte iets minder te gebruiken. Dat zou sterk zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten