De Deense auteur Jens Christian Grøndahl is bekend voor zijn boeken waarin vooral de soms moeizame omgang tussen mannen en vrouwen beschreven wordt. Thema’s als eenzaamheid, vrijheid, verlangen, falen, komen ruim aan bod in zijn romans. De tijd die nodig is, is zijn nieuwste boek, en het is opnieuw een filosofische bespiegeling, misschien vooral over de tragiek van de vrijheid, en hoe die zich verhoudt tot verantwoordelijkheid.
Het hoofdpersonage, de 48-jarige Ingrid Dreyer, is op zakenreis wanneer ze het bericht krijgt dat haar vijftienjarige zoon betrokken was bij een incident waarbij een allochtone jongen werd mishandeld. Ze haast zich snel terug naar huis, en overdenkt haar hele leven. Wat is er fout gegaan? Heeft ze gefaald? Het boek speelt zich af in vier dagen, en tijdens die dagen wordt via herinneringen en verhalen een hele familiegeschiedenis gereconstrueerd. Uiteindelijk is het vooral dat grotere verhaal dat het boek bepaalt. Het gebeuren met haar zoon zet een denkproces in gang, dat evenwel niet echt naar een verzoening of catharsis leidt.
En zo maak je als lezer kennis met Ada, Berthe en Ingrid, grootmoeder, moeder en dochter. De drie levensverhalen blijken uiteindelijk erg veel gemeen te hebben. Ada verlaat haar man, om een literaire roeping te volgen. Berthe doet op haar beurt hetzelfde, om reporter te worden in Rome. En de architecte Ingrid verlaat haar man eveneens, en dat voor een oudere getrouwde man, die zijn vrouw echter niet achterlaat. Alle drie worden ze op een bepaald moment met een soort leegte in hun leven geconfronteerd. Ze zoeken een vorm van vrijheid, al dan niet bewust, al dan niet met de nodige pathos als de persoonlijke keuzes nadien gerationaliseerd worden. En in alle drie de gevallen blijkt dat andere leven maar ten dele op te leveren wat ze ervan gehoopt hadden.
Zo verteld zou dit een vrij klassiek verhaal kunnen zijn. In een soort tragisch naturalisme wordt het falen als een erfzonde van moeder op dochter doorgegeven. Toch is het niet zo simpel. De drie vrouwelijke personages zijn niet zomaar willoos het slachtoffer van hun lot. Ze maken keuzes, of denken dat ze die maken. Ze kiezen voor hun vrijheid, en veroorzaken daarmee ook leed aan anderen. Wat voor hen vrijheid was, lijkt nadien in een aantal gevallen meer op iets wat als egoïsme zou kunnen omschreven worden. Het boek oordeelt echter niet. De vrouwen hadden andere keuzes kunnen maken, maar daarmee is niet gezegd dat ze die keuze uit de weg hadden kunnen gaan. Ze leven in hun tijd, in hun maatschappij. De vrijheid heeft een prijs, maar dat besef volstaat niet zomaar om de impact van die prijs weg te gommen.
Ingrid reconstrueert het hele verhaal van Ada en Berthe, en blijft er ambivalent tegenover. Ze kan haar kwaadheid niet altijd onderdrukken. Ze is tegelijk niet zomaar in staat tot een vorm van inzicht of aanvaarding van die andere geschiedenissen die zou leiden tot een verhelderend inzicht of een innerlijke verzoening. De vier dagen die door het boek worden omvat, zijn een vorm van zelfonderzoek voor Ingrid. Ze beseft dat ze de schuld voor wat er nu in haar leven gebeurt niet zomaar kan leggen bij haar moeder en grootmoeder. Ze kon alleen maar zijn wie ze is door wat er aan haar leven voorafging, maar tegelijk is haar leven ook haar eigen verantwoordelijkheid. In die gegevenheid gekneld morele keuzes maken is niet gemakkelijk. Het najagen van een bepaald ideaal van vrijheid laat ook zien dat die vrijheid steeds gevolgen heeft voor anderen. Zogenaamde toevalligheden bepalen het concrete leven. En of je verantwoordelijkheid opneemt voor hoe je in die wereld je leven vormgeeft, ook dat is een keuze. Misschien is het eerlijk en genadeloos reconstrueren van je eigen levensgeschiedenis al een vorm van het opnemen van die verantwoordelijkheid.
Veel levensvragen, die de auteur omzichtig en met afstand behandelt. De vorm van het boek geeft echter toch iets te weinig tegengewicht voor de inhoud ervan. Het idee om een hele familiegeschiedenis te laten opduiken in vier dagen, is natuurlijk een literaire conventie. Als lezer volg je de herinneringen van het hoofdpersonage, en zo leer je het hele verhaal kennen. Dat dat in werkelijkheid nooit zo werkt, hoeft geen probleem te zijn. Maar hier is af en toe de balans toch een beetje weg. De tekst zou soms iets meer zuurstof kunnen gebruiken. Elk stuk van het verhaal wordt volgestouwd met details, met ‘literaire’ zinnen. Zo geeft de vorm enerzijds te weinig weer van de verwarring, de versplintering en het niet-logische dat het hoofdpersonage toch zou moeten kenmerken in dit soort traumatisch moment. Anderzijds geeft de vorm ook geen troost voor de existentiële vragen die het verhaal oproept. Waarschijnlijk was dat ook niet de bedoeling van de auteur, maar het had het lezen een ander gevoel gegeven.
Toch is er indirect wel veel mededogen in de manier waarop het verhaal verteld wordt. Via de ogen van zijn personages presenteert de verteller een verhaal zonder moreel oordeel, of zonder cynisme. De vragen waar Ingrid mee worstelt zijn confronterend en blijven nazinderen. Net omdat ze niet zomaar een ‘goed’ personage is, kun je die vragen ook niet even naast je neerleggen, samen met het boek. De auteur zegt relevante dingen over het verlangen naar en de grenzen van de vrijheid in de hedendaagse welvaartsmaatschappij, en dat zonder antwoorden te geven. Het gevecht dat mensen met elkaar en met zichzelf aangaan doet zich voor in een concrete maatschappelijke context, die op zich niet het onderwerp van dit boek is. Soms doet dit boek paradoxaal genoeg soms iets te veel zijn best om een ‘boek’ te zijn, met het soort zinnen en beschrijvingen die je verwacht in een roman. Daardoor is de tekst iets te veel dichtgeplamuurd, waardoor het verhaal wat wordt weggeduwd, terwijl het omgekeerde waarschijnlijk de bedoeling was. Een schrijfstijl die zich iets meer van zichzelf bewust was, en meer zuurstof had gelaten, meer had gesuggereerd zonder te benoemen, en meer aarzelend of rafelig was geweest, had het verhaal in al zijn filosofische dimensies nog beter tot zijn recht laten komen.
Het hoofdpersonage, de 48-jarige Ingrid Dreyer, is op zakenreis wanneer ze het bericht krijgt dat haar vijftienjarige zoon betrokken was bij een incident waarbij een allochtone jongen werd mishandeld. Ze haast zich snel terug naar huis, en overdenkt haar hele leven. Wat is er fout gegaan? Heeft ze gefaald? Het boek speelt zich af in vier dagen, en tijdens die dagen wordt via herinneringen en verhalen een hele familiegeschiedenis gereconstrueerd. Uiteindelijk is het vooral dat grotere verhaal dat het boek bepaalt. Het gebeuren met haar zoon zet een denkproces in gang, dat evenwel niet echt naar een verzoening of catharsis leidt.
En zo maak je als lezer kennis met Ada, Berthe en Ingrid, grootmoeder, moeder en dochter. De drie levensverhalen blijken uiteindelijk erg veel gemeen te hebben. Ada verlaat haar man, om een literaire roeping te volgen. Berthe doet op haar beurt hetzelfde, om reporter te worden in Rome. En de architecte Ingrid verlaat haar man eveneens, en dat voor een oudere getrouwde man, die zijn vrouw echter niet achterlaat. Alle drie worden ze op een bepaald moment met een soort leegte in hun leven geconfronteerd. Ze zoeken een vorm van vrijheid, al dan niet bewust, al dan niet met de nodige pathos als de persoonlijke keuzes nadien gerationaliseerd worden. En in alle drie de gevallen blijkt dat andere leven maar ten dele op te leveren wat ze ervan gehoopt hadden.
Zo verteld zou dit een vrij klassiek verhaal kunnen zijn. In een soort tragisch naturalisme wordt het falen als een erfzonde van moeder op dochter doorgegeven. Toch is het niet zo simpel. De drie vrouwelijke personages zijn niet zomaar willoos het slachtoffer van hun lot. Ze maken keuzes, of denken dat ze die maken. Ze kiezen voor hun vrijheid, en veroorzaken daarmee ook leed aan anderen. Wat voor hen vrijheid was, lijkt nadien in een aantal gevallen meer op iets wat als egoïsme zou kunnen omschreven worden. Het boek oordeelt echter niet. De vrouwen hadden andere keuzes kunnen maken, maar daarmee is niet gezegd dat ze die keuze uit de weg hadden kunnen gaan. Ze leven in hun tijd, in hun maatschappij. De vrijheid heeft een prijs, maar dat besef volstaat niet zomaar om de impact van die prijs weg te gommen.
Ingrid reconstrueert het hele verhaal van Ada en Berthe, en blijft er ambivalent tegenover. Ze kan haar kwaadheid niet altijd onderdrukken. Ze is tegelijk niet zomaar in staat tot een vorm van inzicht of aanvaarding van die andere geschiedenissen die zou leiden tot een verhelderend inzicht of een innerlijke verzoening. De vier dagen die door het boek worden omvat, zijn een vorm van zelfonderzoek voor Ingrid. Ze beseft dat ze de schuld voor wat er nu in haar leven gebeurt niet zomaar kan leggen bij haar moeder en grootmoeder. Ze kon alleen maar zijn wie ze is door wat er aan haar leven voorafging, maar tegelijk is haar leven ook haar eigen verantwoordelijkheid. In die gegevenheid gekneld morele keuzes maken is niet gemakkelijk. Het najagen van een bepaald ideaal van vrijheid laat ook zien dat die vrijheid steeds gevolgen heeft voor anderen. Zogenaamde toevalligheden bepalen het concrete leven. En of je verantwoordelijkheid opneemt voor hoe je in die wereld je leven vormgeeft, ook dat is een keuze. Misschien is het eerlijk en genadeloos reconstrueren van je eigen levensgeschiedenis al een vorm van het opnemen van die verantwoordelijkheid.
Veel levensvragen, die de auteur omzichtig en met afstand behandelt. De vorm van het boek geeft echter toch iets te weinig tegengewicht voor de inhoud ervan. Het idee om een hele familiegeschiedenis te laten opduiken in vier dagen, is natuurlijk een literaire conventie. Als lezer volg je de herinneringen van het hoofdpersonage, en zo leer je het hele verhaal kennen. Dat dat in werkelijkheid nooit zo werkt, hoeft geen probleem te zijn. Maar hier is af en toe de balans toch een beetje weg. De tekst zou soms iets meer zuurstof kunnen gebruiken. Elk stuk van het verhaal wordt volgestouwd met details, met ‘literaire’ zinnen. Zo geeft de vorm enerzijds te weinig weer van de verwarring, de versplintering en het niet-logische dat het hoofdpersonage toch zou moeten kenmerken in dit soort traumatisch moment. Anderzijds geeft de vorm ook geen troost voor de existentiële vragen die het verhaal oproept. Waarschijnlijk was dat ook niet de bedoeling van de auteur, maar het had het lezen een ander gevoel gegeven.
Toch is er indirect wel veel mededogen in de manier waarop het verhaal verteld wordt. Via de ogen van zijn personages presenteert de verteller een verhaal zonder moreel oordeel, of zonder cynisme. De vragen waar Ingrid mee worstelt zijn confronterend en blijven nazinderen. Net omdat ze niet zomaar een ‘goed’ personage is, kun je die vragen ook niet even naast je neerleggen, samen met het boek. De auteur zegt relevante dingen over het verlangen naar en de grenzen van de vrijheid in de hedendaagse welvaartsmaatschappij, en dat zonder antwoorden te geven. Het gevecht dat mensen met elkaar en met zichzelf aangaan doet zich voor in een concrete maatschappelijke context, die op zich niet het onderwerp van dit boek is. Soms doet dit boek paradoxaal genoeg soms iets te veel zijn best om een ‘boek’ te zijn, met het soort zinnen en beschrijvingen die je verwacht in een roman. Daardoor is de tekst iets te veel dichtgeplamuurd, waardoor het verhaal wat wordt weggeduwd, terwijl het omgekeerde waarschijnlijk de bedoeling was. Een schrijfstijl die zich iets meer van zichzelf bewust was, en meer zuurstof had gelaten, meer had gesuggereerd zonder te benoemen, en meer aarzelend of rafelig was geweest, had het verhaal in al zijn filosofische dimensies nog beter tot zijn recht laten komen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten