Tom Lake

Hoe stil een boek kan zijn, hoewel het vol verhalen zit. De mens is een verhalen vertellend wezen. We zijn de verhalen die we elkaar vertellen, die we onszelf vertellen. En misschien kiezen we telkens wat we vertellen, afhankelijk van wie de luisteraar is. Niet dat we liegen, we kiezen. Misschien stellen we ons bij anderen verhalen voor, groter of anders dan ze in het echt waren. Misschien begrijpen we min of meer het verhaal dat bij ons moment in het leven hoort, maar kunnen we moeilijker begrijpen dat onder meer onze ouders een verhaal hebben dat past bij die leeftijd die we zelf hebben wanneer we jong zijn. Misschien is er zoveel gelijk en tegelijk zoveel verschillend, zijn de angsten en verwachtingen van wie nu jong is zo gelijk en zo anders dan die van ouders die ooit jong waren.

In een goed toneelstuk wordt een hele wereld teruggebracht tot ingedikte tijd en handeling. Misschien zijn er maar heel weinig personages en is de omgeving heel beperkt. Als toeschouwer aanvaard je de codes, de beperkingen en de illusie, en het kan zijn dat je daardoor iets ziet en ervaart dat groots is, dat je iets begrijpt van wat schoonheid is en wat tragiek. In het mooie Tom Lake van Ann Pratchett staat een bekend toneelstuk (Our Town) centraal in het hele verhaal. Dat verhaal speelt zich af op een boerderij met een kersentuin tijdens de pandemie. Lara is het centrale personage. Ze woont op de boerderij samen met haar man Joe. Hun drie dochters (drie zusters, nog een hint naar Tsjechov) Emily, Maisie en Nell zijn tijdens de lockdown naar huis gekomen. De kersen moeten geoogst worden en veel van de arbeiders die normaal in het seizoen aanwezig zijn om te plukken zijn er niet. De locatie is even beperkt als een toneel, maar de verhalen die er verteld worden gaan over een heel leven.

Emily zal de boerderij van haar ouders overnemen. Maisie studeert voor dierenarts. Nell wil gaan acteren. Nu ze allemaal bij elkaar zitten de hele dag, in het huis of tussen de kersen, willen de dochters eindelijk het hele verhaal van hun moeder horen over haar vermeende liefde met een bekende acteur, Duke. Lara speelde toen ze nog jong was in het stuk Our Town de rol van Emily. Ze wordt opgemerkt en krijgt een rol aangeboden in een film in Los Angeles. Het lijkt erop dat ze aan een acteercarrière zou kunnen beginnen. Zo komt ze uiteindelijk opnieuw terecht in dezelfde rol van Emily in een theater nabij Tom Lake, waar de hele zomer stukken worden opgevoerd. Daar komt ze in contact met Duke, een man die de ambitie heeft om een groot acteur te worden. Ze wordt verliefd.

De drie zussen hebben ooit via hun vader gehoord dat die indrukwekkende acteur die ze op hun tv-scherm zagen iets had gehad met hun moeder. Sindsdien was dat verhaal een eigen leven gaan leiden. Lara wilde nooit alles vertellen, maar nu ze bij elkaar vast zitten, is er alle tijd voor verhalen. Lara is blij dat het hele gezin bij elkaar is, veilig ver weg van wat er daarbuiten gebeurt. Maar ze beseft dat ze er niet aan zal kunnen ontsnappen om nu het verhaal te vertellen. Maar ze zal het doen op haar tempo en ze zal niet alles vertellen.

In het boek kantelt het verhaal de hele tijd rustig heen en weer tussen de gebeurtenissen in het nu en de dingen die vroeger gebeurd zijn. De verhalen van de kinderen, waar ze zijn in hun leven, wat hun verwachtingen en angsten zijn. Het ritme van het leven op de boerderij. Kleine details, kleine observaties die telkens een hele wereld laten zien, in zachte tinten. En dat alles dan afgewisseld met het verhaal van ‘the road not taken’. De drie zussen lijken te hopen op een verhaal dat zo snel mogelijk naar de pittige details kan gaan van de relatie tussen Lara en Duke. Ze lijken niet zomaar te willen begrijpen waarom hun moeder niet gekozen heeft voor het grootse leven van een actrice en uiteindelijk op een boerderij terechtkwam. Maar Lara bouwt het verhaal geduldig, stap voor stap op. Voor haar is het een verhaal van een groots verlangen dat haar na een tijd liet inzien waar haar eigen beperkingen lagen. Ze was Emily, maar misschien kon ze alleen Emily zijn. Het is het verhaal van een liefde die ze heftig en intens beleeft als ze 24 is. Het is het verhaal van een groeiend inzicht in varianten van liefde, de ene al meer ‘gebruikend’ dan de andere. Wat in de verbeelding van de drie zussen vol van glamour was, was in de werkelijkheid heel anders.

Het vertellen van al die dingen is niet altijd gemakkelijk voor Lara. Het is een zachte confrontatie met wat was en wat had kunnen zijn. Net door het helemaal te vertellen ontstaat een beeld van de trage en misschien meer stille liefde die er is tussen Lara en Joe en die er is op de plek waar ze wonen. De drie zussen krijgen een ander beeld van hun ouders. Ze beseffen ook niet altijd dat Lara nauwkeurig kiest wat ze wel en niet vertelt, welke dingen wel of niet in de focus komen. En ze weten helemaal niet dat Lara een belangrijk en pijnlijk deel van het verhaal helemaal niet verteld heeft aan haar familie, alleen aan de lezer.

Tom Lake heeft iets van de stilte die ons omringde in de eerste weken van de pandemie. De verhalen die in die stilte binnen een begrensde ruimte en met een kleine groep mensen verteld werden kregen alle tijd en waren vaak heel intens. Het was alsof de verhalen over het leven dat stil lag alles waren. Dat gevoel heb je als lezer bij het lezen van dit heel mooie boek. Het is een zacht boek dat met kleine gebaren levens aanraakt en alle facetten van de liefde laat zien. Misschien gaan we ervan uit dat een theaterstuk het echte leven laat zien of weergeeft, in gecondenseerde vorm. Maar misschien werkt het ook in de andere richting en kan het echte leven reflecteren op een theaterstuk. Ann Patchett doet dat in dit boek met zachte hand op indrukwekkende wijze. De wisselwerking tussen de moeder en haar drie dochters en haar man is heel erg mooi, het is alsof je hen echt voor je kunt zien. Die wereld tussen hen is ook klein, de grote kwesties in de wereld daarbuiten zijn ver weg. Ze zijn hoogstens een decor dat toekijkt op het kleine vertellen van verhalen over liefde. Soms heb je als lezer het gevoel dat het allemaal net iets te klein en te zacht is, maar tegelijk blijf je wel verder lezen en vervult de warmte van het boek je. Je hebt een lang verhaal gehoord over de tijd die nodig is om geluk te vinden.