Een levende planeet

Gisteren stelde het WWF haar tweejaarlijks ‘Living Planet’-rapport voor. In dat rapport worden twee indicatoren gebruikt om de ecologische staat van de aarde in te schatten. Enerzijds de ‘living planet index’, die de trends in de biodiversiteit in kaart brengt. Daaruit blijkt onder meer dat de populaties van gewervelde dieren in de periode 1970-2003 met 33% achteruit gegaan zijn. Anderzijds is er de ‘ecological footprint’ die meet hoe zwaar de mens weegt op de aarde.

Uit dit rapport blijkt eens te meer dat we veel meer vragen van de aarde dan die kan geven. De menselijke voetafdruk is meer dan verdrievoudigd in de periode 1961-2003. In 2003 was de overschrijding (de zogenaamde ‘overshoot’) van de biocapaciteit 25%. In 2001 (cijfers van vorig rapport) was dat 21%.

Als men de voetafdruk uitdrukt in hectaren per persoon dan blijkt dat de biocapaciteit in 2003 1,8 ha was, terwijl de voetafdruk gemiddeld 2,2 was. Voor België is de voetafdruk 5,6 ha. Veel te veel dus. Als iedereen op aarde zo zou leven, zouden we drie aardes nodig hebben… De manier waarop we ons energiegebruik organiseren in dit land is daarvoor de grote boosdoener.

Het WWF-rapport is een zoveelste in een reeks van rapporten en studies van de voorbije weken. Er lijkt wel een ‘groene golf’. Het is bijna ontroerend om te horen hoe allerlei mensen nu ineens het licht hebben gezien en forse verklaringen afleggen. Ze zeggen die dingen die de groenen al jarenlang zeggen en waarvoor ze die hele tijd door diezelfde mensen zijn uitgemaakt.

Wie goed kijkt naar wat er in die rapporten staat, ziet echter al snel dat de toestand zeer ernstig is. Een beetje groene PR zal niet meer volstaan om de planeet te redden. Vertegenwoordigers van de traditionele partijen houden nog altijd het win-win-verhaal op: we zouden perfect de klimaatdoelstellingen kunnen halen zonder wijziging aan onze manier van leven of zonder vrij radicale economische bijsturingen. Het wordt met de dag duidelijker dat dat holle woorden zijn. Op dat pad verder gaan, is gevaarlijk.

De Belgische regering heeft het evenwel nog niet begrepen. Gisteren stelde de federale milieuminister een rapport van het Planbureau voor over de economische kosten van het Kyoto-traject. En eigenlijk was het verhaal duidelijk. Met de nodige inspanningen kunnen we door vooral technologische aanpassingen en enkele lichte fiscale verschuivingen de doelstellingen van het Kyoto-verdrag halen. Als je gaat kijken naar wat België werkelijk doet, dan blijkt dat zelfs die doelstelling niet gehaald wordt. Maar het belangrijkste is tegelijk dat de minister moet toegeven dat een fundamentele aanpak van het klimaatprobleem (post-2012) niet haalbaar is als men binnen de geijkte paden blijft. Om echt tot een duurzame situatie te komen, moet in een land als België de uitstoot van broeikasgassen met 80% of meer naar beneden. Met wat we nu weten over de ontwikkelingen in het klimaat is het enkel op die manier mogelijk een globale temperatuurstijging van meer dan 2°C te voorkomen. Klimaatverandering tegenhouden is al niet meer mogelijk.

In zijn federale regeerverklaring vorige week was onze eerste minister weer goed op dreef. Na een hele uiteenzetting over de nieuwe klimaatfilm van Al Gore hield Verhofstadt een ontroerend pleidooi voor een gedurfde aanpak. En dat om te eindigen met de aankondiging van een nieuwe milieuheffing… Natuurlijk is het goed dat de fiscaliteit vergroend wordt en dat de energie-inhoud van een product richtinggevend zou zijn voor het bepalen van een heffing. Maar als de voorgestelde heffing zo laag is, dan is er geen gedragswijziging te verwachten. De heffing is in dat geval enkel financierend, en niet regulerend. Als deze maatregel nog onderdeel zou zijn van een globaal pakket forse maatregelen, dan zou ik het misschien nog geloven. Maar in dit geval is het niet overtuigend. De uitvoering moet trouwens gebeuren door een volgende regering… Ik begreep dan ook helemaal niet dat de milieubeweging zo positief reageerde op deze non-maatregel.

Volgende week verschijnt een Brits rapport dat berekent hoeveel het niet voeren van een duurzaam klimaatbeleid aan de gemeenschap zal kosten. Daarmee zal dan met cijfers kunnen onderbouwd worden dat de economische kost van doorgaan met hetzelfde oneindig veel hoger zal zijn dan nu radicaal te kiezen voor een groener spoor.

In de recente versie van het rapport Limits to Growth las ik dat een van de belangrijke paden voor een oplossing bestaat in een strategie van ‘truth-telling’. Alleen als we dat ook doen, kunnen we vooruitgang maken. Al te vaak worden uiteenzettingen over de staat van de aarde afgeblokt met de redenering dat je geen ‘doemscenario’s’ mag vertellen. Het wordt tijd dat we die misplaatste angst afleggen. Met de cijfers in de hand kun je rustig duidelijk maken dat er wel degelijk hoop is voor deze planeet als we nu de goede (en dat zijn ondertussen radicale) keuzes maken. Als we dat niet doen, dan is de toekomst van de planeet echt in gevaar.