Ik lees een interessant interview over het geheugen. Wat neem je mee uit je verleden naar je huidige leven, en hoe werkt dat? Enkele beelden uit het interview blijven al enkele dagen in mijn hoofd ronddolen.
Zoals het antwoord op de vraag hoe we ons het geheugen moeten voorstellen. De auteur (Douwe Draaisma) legt uit dat de metafoor van een harde schijf zowat de slechtste is die ooit gebruikt is om het geheugen weer te geven. Een harde schijf is als een kast waar je dingen netjes in kunt zetten. Ze blijven daar altijd staan, op dezelfde plaats, en ze zijn ook altijd opnieuw in exact dezelfde vorm uit die kast te halen.
Voor het geheugen is het anders. Het ondergaat de hele tijd vervormingen, vertekeningen en interpretaties. Op een bepaald moment in je leven zul je je heel andere dingen herinneren van je kindertijd dan op een ander moment. Nochtans is de werkelijkheid die herinnerd wordt natuurlijk niet veranderd. Soms herinner je je iets, en soms niet. En dan enkele mooie zinnen: “Onze herinneringen zijn herinneringen aan herinneringen. Probeer dát maar eens allemaal in die hardeschijfmetafoor te krijgen. Een dampend regenwoud is een veel correcter beeld. Zoals in een regenwoud voortdurend van alles groeit en vergaat, zo is ons brein ook in voortdurende verandering: er komen cellen en verbindingen bij, maar er sterven ook cellen af. Wat op een harde schijf staat verandert niet meer, laat staan dat de erosie van het vergeten er vat op heeft.”
Zo mooi en zo fascinerend. Het is eindeloos mooi te bedenken hoe herinneringen dus blijkbaar van de ene op de andere cel overgaan. Of dit allemaal klopt, weet ik niet, maar zo probeer ik het me voor te stellen. Ook in je hoofd verversen de cellen zich de hele tijd. Maar daarbij kunnen ze wel stukjes herinnering of kennis doorgeven aan een andere cel. En in dat hele proces blijft alles voortdurend in beweging.
En het regenwoud. Het is bijna poëzie. En zo het mooiste antwoord op die neiging om steeds weer over onszelf te denken in beelden van machines. Het bewegende organisme van een regenwoud waar eindeloos veel soorten met en op en in elkaar leven. In beweging steeds. Afhankelijk van elkaar. Zoveel eenheden, en toch ook één, hoewel dat één nooit af is, nooit stabiel.
Nog zo’n mooie zin: “Het geheugen heeft z’n eigen agenda. Het is niet bedoeld als foto- en videoarchief, zoals wij het vaak zien. Het is een evolutionair middel dat ons helpt te overleven.” Het gaat zijn eigen weg, het is niet te bevelen. Soms zou je het willen. De allermooiste momenten vastzetten in je hoofd. Op het moment denk je: dit mag niet verloren gaan. Soms lukt het, maar zo vaak lukt het niet. Soms merk je na een tijd dat wat zo stevig in je hoofd lijkt te zitten toch veranderd is, of dat een ander die bij hetzelfde moment aanwezig was een heel andere herinnering heeft.
En nog eentje: “Onze zintuigen hebben elk een eigen type geheugen.” Merkwaardig ook hoe ze met elkaar kunnen communiceren, die zintuigen. Zoals een geur die je je herinnert. Je weet dat de herinnering aan een geur er is, je kunt die herinnering als het ware zien zitten in je hoofd, maar pas wanneer je die mens ruikt die daarbij hoort, herinnert de geur zichzelf. Zoals een deur die geopend wordt. Soms ben je bang dat die deur ooit niet meer open zal gaan. Als de deur open gaat, is het alsof in je hoofd en heel je lichaam ineens een binnenweg genomen wordt.
Je kunt niet niet in je herinneringen leven. Elke dag opnieuw lijkt het alsof een selectie van je hele leven mee op stap is. Je kunt leren, door te mediteren of zo, om heel even alleen maar in het nu te zijn, herleid tot en verdwenen in adem. Heel even. En daarna ben je weer in een moment dat tegelijk ook alle momenten is die er al geweest zijn. Maar het is eigenlijk nooit van a naar b naar c naar d naar e, en zo verder, als stapjes op een rechte lijn.
Het regenwoud heeft geen stabiele identiteit, die eenduidig te omschrijven zou zijn. Stel dat je het regenwoud zou willen beschrijven. Dan zou je een soort routebeschrijving kunnen maken. We gaan nu hier naartoe, en dan daar. We zien nu dit, en dan dat. Je maakt een didactisch geheel, in een chronologische volgorde. Maar nooit zul je de gelijktijdigheid, de dynamische verbondenheid en de voortdurende verandering kunnen vatten. En zo zul je dus ook nooit echt kunnen zeggen wie je bent. Een troostende gedachte.
Zoals het antwoord op de vraag hoe we ons het geheugen moeten voorstellen. De auteur (Douwe Draaisma) legt uit dat de metafoor van een harde schijf zowat de slechtste is die ooit gebruikt is om het geheugen weer te geven. Een harde schijf is als een kast waar je dingen netjes in kunt zetten. Ze blijven daar altijd staan, op dezelfde plaats, en ze zijn ook altijd opnieuw in exact dezelfde vorm uit die kast te halen.
Voor het geheugen is het anders. Het ondergaat de hele tijd vervormingen, vertekeningen en interpretaties. Op een bepaald moment in je leven zul je je heel andere dingen herinneren van je kindertijd dan op een ander moment. Nochtans is de werkelijkheid die herinnerd wordt natuurlijk niet veranderd. Soms herinner je je iets, en soms niet. En dan enkele mooie zinnen: “Onze herinneringen zijn herinneringen aan herinneringen. Probeer dát maar eens allemaal in die hardeschijfmetafoor te krijgen. Een dampend regenwoud is een veel correcter beeld. Zoals in een regenwoud voortdurend van alles groeit en vergaat, zo is ons brein ook in voortdurende verandering: er komen cellen en verbindingen bij, maar er sterven ook cellen af. Wat op een harde schijf staat verandert niet meer, laat staan dat de erosie van het vergeten er vat op heeft.”
Zo mooi en zo fascinerend. Het is eindeloos mooi te bedenken hoe herinneringen dus blijkbaar van de ene op de andere cel overgaan. Of dit allemaal klopt, weet ik niet, maar zo probeer ik het me voor te stellen. Ook in je hoofd verversen de cellen zich de hele tijd. Maar daarbij kunnen ze wel stukjes herinnering of kennis doorgeven aan een andere cel. En in dat hele proces blijft alles voortdurend in beweging.
En het regenwoud. Het is bijna poëzie. En zo het mooiste antwoord op die neiging om steeds weer over onszelf te denken in beelden van machines. Het bewegende organisme van een regenwoud waar eindeloos veel soorten met en op en in elkaar leven. In beweging steeds. Afhankelijk van elkaar. Zoveel eenheden, en toch ook één, hoewel dat één nooit af is, nooit stabiel.
Nog zo’n mooie zin: “Het geheugen heeft z’n eigen agenda. Het is niet bedoeld als foto- en videoarchief, zoals wij het vaak zien. Het is een evolutionair middel dat ons helpt te overleven.” Het gaat zijn eigen weg, het is niet te bevelen. Soms zou je het willen. De allermooiste momenten vastzetten in je hoofd. Op het moment denk je: dit mag niet verloren gaan. Soms lukt het, maar zo vaak lukt het niet. Soms merk je na een tijd dat wat zo stevig in je hoofd lijkt te zitten toch veranderd is, of dat een ander die bij hetzelfde moment aanwezig was een heel andere herinnering heeft.
En nog eentje: “Onze zintuigen hebben elk een eigen type geheugen.” Merkwaardig ook hoe ze met elkaar kunnen communiceren, die zintuigen. Zoals een geur die je je herinnert. Je weet dat de herinnering aan een geur er is, je kunt die herinnering als het ware zien zitten in je hoofd, maar pas wanneer je die mens ruikt die daarbij hoort, herinnert de geur zichzelf. Zoals een deur die geopend wordt. Soms ben je bang dat die deur ooit niet meer open zal gaan. Als de deur open gaat, is het alsof in je hoofd en heel je lichaam ineens een binnenweg genomen wordt.
Je kunt niet niet in je herinneringen leven. Elke dag opnieuw lijkt het alsof een selectie van je hele leven mee op stap is. Je kunt leren, door te mediteren of zo, om heel even alleen maar in het nu te zijn, herleid tot en verdwenen in adem. Heel even. En daarna ben je weer in een moment dat tegelijk ook alle momenten is die er al geweest zijn. Maar het is eigenlijk nooit van a naar b naar c naar d naar e, en zo verder, als stapjes op een rechte lijn.
Het regenwoud heeft geen stabiele identiteit, die eenduidig te omschrijven zou zijn. Stel dat je het regenwoud zou willen beschrijven. Dan zou je een soort routebeschrijving kunnen maken. We gaan nu hier naartoe, en dan daar. We zien nu dit, en dan dat. Je maakt een didactisch geheel, in een chronologische volgorde. Maar nooit zul je de gelijktijdigheid, de dynamische verbondenheid en de voortdurende verandering kunnen vatten. En zo zul je dus ook nooit echt kunnen zeggen wie je bent. Een troostende gedachte.
1 opmerking:
.
"En zo herinneren we ons dan het verleden:
niet wat er was, maar wat er had moeten zijn."
Uit:
Vertrouwd en o zo vreemd.
Over geheugen en bewustzijn.
Uit de gelijknamige tv-reeks
van Wim Kayzer.
.
Een reactie posten