Idaho

Een troostend mooi boek over een verschrikkelijke gebeurtenis. Een kind sterft, in vreselijke en niet te begrijpen omstandigheden. Je zou er een lineair chronologisch verhaal van kunnen maken. Wat ging vooraf aan dat moment, waarom gebeurde het, wat gebeurde er juist, wat gebeurde er daarna, … Het zou lijken alsof dat ene moment een knoop is in een lange rechte lijn. Je zou er ook voor kunnen kiezen om op allerlei plekken in de tijd te gaan staan en daar te kijken naar de verhalen die rond de personages zwermen. Alsof je het landschap zou beschrijven waarin iets gebeurde. Dan krijg je een web van verhalen, lijnen die allerlei richtingen uit lijken te gaan en elkaar toch raken. Mensen die stamelend en zwijgend omgaan met verlies, schuld, liefde, onvermogen en het verlangen om iets te helen. Idaho (ook vertaald in het Nederlands), het indrukwekkende debuut van de Amerikaanse schrijfster Emily Ruskovich is een boek waarin je het zwijgende landschap kunt ruiken en waarin de woorden uit de mist komen en je verwarmen.

Bij het begin van het boek maken we kennis met Ann en Wade. Ann is het personage waar – gezien vanuit de lezer – de meeste verhalen omheen cirkelen. Al onmiddellijk merk je dat er iets ergs gebeurd is, enkele jaren geleden. Wade was toen nog getrouwd met Jenny. Ze hadden twee kinderen: May en June. Om een onverklaarbare reden heeft Jenny haar dochter May gedood. June vluchtte weg en is nooit meer gezien. Jenny gaat naar de gevangenis. Ann is ondertussen getrouwd met Wade en probeert grip te krijgen op wat er gebeurde en op haar eigen plaats in het kluwen.

In het boek gaan de hoofdstukken heen en weer door de tijd, voor en na het incident. Bij elk personage krijg je verhalen. Fragmenten vullen zo beetje bij beetje de plekken in het landschap in. Heel veel blijft onuitgesproken.

Ann had Wade leren kennen via de pianoles die ze gaf, nog voor de verschrikkelijke gebeurtenissen. Als ze jaren later samen in hun huis in het bergachtige landschap wonen is het alsof zij de herinneringen moet beheren. Ze probeert voorzichtig van Wade te weten te komen wat er op dat specifieke moment gebeurde. Ze probeert de meisjes dichter naar zich toe te halen. Wade verdwijnt langzaam. Hij kan weinig zeggen over dat ene moment en schuift weg in een vroegtijdige dementie, een familiekwaal. Uiteindelijk leven de meisjes alleen nog in het hoofd van Ann. Het is ingewikkeld voor haar, omdat ze ook denkt dat ze op een of andere manier een rol zou hebben gespeeld in de dood van May.

In de sprongen door de tijd maak je kennis met de levens van de verschillende personages. Je ziet hoe Jenny en Wade elkaar leerden kennen. Er is het verhaal van de vader van Wade, met zijn verzwegen geschiedenis. De complexe relatie tussen de twee zusjes wordt erg ontroerend beschreven. Er is een jongen die door een ongeluk een been verliest. Er is een man die tekeningen maakt van ouder wordende verdwenen kinderen. Er is zelfs de prachtige beschrijving door de ogen van de hond die in het bos het spoor probeert te vinden van de gevluchte June.

Ann laveert tussen dit alles door en probeert om te gaan met haar eigen twijfels en machteloosheid. Ze probeert iets te herstellen van de pijn van Wade, terwijl hij stap voor stap verdwijnt in een zacht vergeten.

En dan is er Jenny. Zij heeft zich in de gevangenis toegelegd op een extreme boetedoening. Ze wil zwijgend verdwijnen in haar schuld. In de loop van de jaren komt ze uiteindelijk terecht in een cel met een andere vrouw, Elizabeth. Ze worden, op een heel stille manier, vriendinnen. Ze vinden een soort van genade in zichzelf.

Ook Ann kan zich uiteindelijk verzoenen met de tijd. Ze vindt een nieuwe plek voor zichzelf in dat landschap dat ondertussen zoveel seizoenen verder is. Ze kan op een ontroerende manier enkele verhaallijnen samenbrengen en zo enkele wonden helen.

Wie als lezer een spannend, rechtlijnig moordverhaal verwacht met duidelijke antwoorden op de waaromvraag, is eraan voor de moeite. Als de vreselijke dood van het meisje de steen is die in de vijver wordt gegooid, dan beschrijft het boek de rimpels op het water en het nog gladde oppervlak voor de steen kwam. En elk fragment, elk verhaal, lijkt dan weer een vijver op zichzelf. Het landschap is een stille getuige.

Het is zonder meer indrukwekkend hoe Emily Ruskovich het verhalenweb laat bewegen, in prachtige zinnen met een grote, ingehouden, intensiteit. Wat doen herinneringen met mensen en wat doen mensen met herinneringen, misschien is dat wel een van de stuwende thema’s. Het is eindeloos mooi hoe doorheen het hele boek mensen die herinneringen in hun armen dragen en langzaam een vorm van genade vinden in de tijd. De prachtige vorm van het boek draagt troost uit. De lege plekken, de dingen die niet gezegd worden, niet eens gesuggereerd, zijn even mooi als wat wel gezegd wordt. De onbeantwoorde vragen blijven onbeantwoord en dat is niet eens zo erg. Het leven verloopt niet als een lineair verhaal, is vaak meer als een modderig en mistig landschap, met daarin stotterende verhalen.

Idaho is een heel erg mooi boek.