Een hart zo blank

Wat een overweldigend mooi boek… Na het lezen van de laatste bladzijde van Een hart zo blank, van de Spaanse auteur Javier Marías, blijf je een beetje beduusd achter. Het is een boek dat je ademt. Het is een boek waarvan je hoopt dat niemand je zal vragen waar het over gaat. Omdat je dan het gevoel zult krijgen het boek onrecht te doen, het boek te versmallen, terwijl je iets zou willen zeggen over de meanderende breedte. In het boek spelen geheimen een sleutelrol. Maar het boek is zelf een geheim. Tijdens het lezen zie je iets. Je ziet iets over een huwelijk, over huwelijken. Je ziet iets over kijken, luisteren en interpreteren. Je ziet iets over woorden, en je ziet de woorden. En eigenlijk zou je aan een ander over dit boek willen zeggen: hier is een geheim, lees het, en adem het.

De verteller van het boek is Juan. Hij is vertaler en tolk. Hij reist van plek naar plek om te tolken bij internationale conferenties. Zo leerde hij ook zijn vrouw Luisa kennen. Ze trouwen, en het is alsof die overgang van de ene naar de andere staat iets onherroepelijks in gang zet. Wat de bevestiging van de liefde zou moeten zijn, lijkt op een aankondiging van onheil en verlies.

Een keten van verhalen wordt in gang gezet. De verhalen weerspiegelen elkaar, dicht bij elkaar gehouden door motieven, en dat in een brede stijl, als een rivier. Zo is er het centrale verhaal van Ranz, de vader van Juan. Dat verhaal moet ontfutseld worden aan het geheim. Zijn vader is – zo zal blijken – driemaal getrouwd. De moeder van Juan, ook overleden ondertussen, is de zus van de tweede vrouw van Ranz. Die maakte zelf een einde aan haar leven. En zij werd voorafgegaan door nog een andere vrouw. Het is Luisa die ervoor zal zorgen dat het duistere geheim naar het licht komt. Juan gaat daardoor anders kijken naar zijn vader, maar ook naar Luisa, en naar zijn eigen huwelijk.

Tijdens hun huwelijksreis zijn Juan en Luisa ongewild getuige van een ander verhaal. Zal de Spaanse man voor zijn Cubaanse minnares zijn vrouw die ziek in Spanje is sneller naar de dood helpen? Bestaat die vrouw trouwens wel, daar in het verre Spanje? Wie zal winnen en wie zal verliezen?

Er is het verhaal van een vroegere geliefde van Juan die hopeloos op zoek is naar een minnaar en daartoe filmpjes van zichzelf post op een datingsite. Ze wordt aangetrokken tot een foute man. Onafwendbaar.

Mensen trekken elkaar, gewild of ongewild, in een geheim. Is het de liefde die dat doet? Of is de liefde enkel een instrument? Een citaat van Shakespeare, uit Macbeth, geeft een inkijk in al die verhalen.

Als tolk weet Juan dat luisteren gevaarlijk is. Wat je hoort, kan niet meer ‘onhoord’ worden. In je interpretatie van de woorden, in het omzetten van wat je hoorde van de ene naar de andere taal kun je nog wel boetseren met de waarheid. En dat is wat Juan doet, wanneer hij een gesprek tussen een Spaanse en een Britse politiek leider moet tolken. Op dat moment is Luisa zijn ‘backup’, zij moet controleren of zijn vertaling van het gesprek wel klopt. Hij geeft het gesprek subtiel een wat andere richting, zij laat het toe. Ze trekken elkaar in een geheim. Stilzwijgend. Het zorgt wel voor een interessant gesprek, waarin beide bewindslieden van een beschouwing over de democratie overstappen naar inzichten over de liefde, zoals de vraag of het in de liefde toch niet zo is dat vaak de ene de andere dwingt tot die liefde.

In het duister hoor je de verhalen van een ander. Misschien vertellen geliefden elkaar op het echtelijk kussen ’s nachts alle verhalen over anderen, om niet over zichzelf te praten. Wat verzwijg je, wat vertel je? Juan weet dat hij maar een deel vertelt aan Luisa van wat er voorafging aan het verhaal van de Spaanse man en zijn Cubaanse minnares. En Luisa heeft meer gehoord dan Juan dacht. Het komt uit, en het is alsof Juan geen stap terug meer kan zetten, alleen nog vooruit. The deed is done… Is het een spiegel, of een voorafschaduwing?

In een donkere kamer hoort Juan hoe Luisa de geheimen van Ranz uit het ongezegde haalt. Maar waarom kwam hij zelf eerder terug uit het buitenland? Vertrouwt hij zijn vrouw niet? Weet zij dat hij in de andere kamer is? Wie speelt welk spel? Wil hij wel weten wat hij te horen krijgt?

Eens je hoort wat je hoort, kun je niet meer terug naar het niet-weten. En wat je hoort in de  verhalen van anderen kan jou vanaf dan dus ook overkomen, daar in die huwelijkse staat. Die zogenaamde rust die het huwelijk met zich mee brengt, lijkt je eerst een bedreiging, het is als het einde van iets. Maar na een tijd ga je je misschien wel vastklampen aan die rust, ga je je nestelen in wat eerst zo versmachtend leek.

En nog veel meer.

De auteur heeft dat alles in een taal gegoten die als een weldadige trage rivier in omtrekkende bewegingen het verhaal vertelt, en tegelijk het verhaal is. Het ritme van de woorden doet je mee in- en uitademen met elke bladzijde. Sommige zinnen lopen over vele regels, als in een ingehouden roes. De prachtige vertaling neemt je mee op sleeptouw. Wanneer je sneller zou willen lezen, manen de zinnen je tot een trager tempo aan. En zo kom je bij de laatste bladzijden, nog veel te vroeg. Dagen later beweegt het boek nog altijd in je lichaam.

Met Een hart zo blank maakt Javier Marías je deelgenoot van een geheim. Eigenlijk mag je er niets over vertellen, eigenlijk mag je het alleen maar lezen.