Chances Are

Geluk en lot liggen dicht bij elkaar. Misschien willen we onszelf voorhouden dat we zelf de loop van ons leven bepalen, als een regisseur over het verhaal dat we zijn. In de echte wereld kan dat ene moment beslissend zijn voor wat er daarna zal gebeuren, voor leven of dood. Ineens heeft die ene een goed vooruitzicht, die andere niet meer. Je wordt geworpen op een bepaalde plek, in een bepaald gezin. Het bepaalt veel. En naarmate het leven verder gaat, merk je hoe weinig je echt weet van elkaar. In die context komen mensen elkaar tegen, worden ze vrienden voor het leven, worden ze verliefd, vinden ze een plek of verdwalen ze in het leven. Dit alles, samen met een spannend mysterie, kun je vinden in Chances Are (vertaald als: Er is een kans) van de Amerikaanse auteur Richard Russo. Het is een fijnzinnig en vaak ook heel spannend boek dat met een tedere blik kijkt naar mannen die dolen door het leven. Het beweegt een beetje tussen twee genres, waardoor het je in het boek trekt en je vaak heel gulzig zit te lezen.

Lincoln, Teddy en Mickey zijn alle drie afkomstig uit een niet al te rijk gezin. Ze ontmoeten elkaar als studenten aan een universiteit in Connecticut. Ze worden vrienden en blijven elkaar later in het leven nog af en toe zien. Een centraal moment is in 1969, wanneer ze als studenten voor de televisie zitten waar via een loterij wordt bepaald welke jongens op basis van hun verjaardag het eerst zullen uitgezonden worden naar de oorlog in Vietnam. Een van hen krijgt een heel laag nummer. Ze zijn alle drie hevig verliefd op de vrijgevochten Jacy, afkomstig uit een rijker milieu. Jacy is zogenaamd verloofd, maar lijkt zich niet al te veel aan te trekken van de man met wie ze zou moeten trouwen. In 1971 komen ze met zijn vieren samen in een huis van de moeder van Lincoln op een eiland aan de oostkust. Het is een soort afscheidsweekend. Er hangt een onrust in de lucht. Een van hen moet mogelijk binnenkort naar de oorlog. Ze staan op de rand van hun volwassen leven, de dingen liggen nog open, of zo lijkt het toch. Na dat weekend verdwijnt Jacy spoorloos. Wat er met haar gebeurd is, lijkt niemand te weten.

De drie mannen komen opnieuw samen op diezelfde plek in 2015. Elk hoofdstuk wordt verteld vanuit het perspectief van een van de mannen en beweegt door de tijd. Lincoln is een vastgoedmakelaar geworden die zware klappen kreeg bij de financiële crisis. Hij is gelukkig getrouwd en is een keurige, wat sombere republikein geworden. Teddy is uitgever geworden van religieuze boeken en lijkt een beetje verloren gelopen te zijn in zijn eenzaamheid. Zijn lichaam draagt de sporen van dingen die gebeurden toen hij nog een jongen was. Wat toen een ongeluk was, bepaalde de rest van zijn leven. Mickey, die er nog steeds uitziet als een wat wilde rocker op zijn motor, lijkt het minst veranderd sinds toen. De hele tijd hangt de afwezige Jacy als een geest over hen heen.

Naarmate ze tijd met elkaar doorbrengen merken ze dat ze zoveel dingen niet weten over elkaar. Hun levens zijn minder groots of doelgericht verlopen dan ze ooit dachten. Zoveel dingen hebben ze in de loop der jaren niet aan elkaar gevraagd of verteld. Op hun manier doolden ze een beetje door het leven en versteenden ze tot een versie van zichzelf die soms erg lijkt op hun vaders aan wie ze wilden ontsnappen.

Terwijl ze daar zijn, komt het verhaal van Jacy terug. Wat zou er gebeurd zijn? Is er mogelijk sprake van een misdaad? Ligt de sleutel van het geheim op het eiland? Is een van hen erbij betrokken? Het boek beweegt tussen een beschouwende ontmoeting vol subtiele levenswijsheid en een spannend mysterie. Enkele extra personages worden toegevoegd en zorgen voor een ander register. Soms wringen die twee genres een klein beetje, al zorgt het wel voor veel vaart en begin je steeds gretiger te lezen. Het voelt vaak als heel filmisch aan. Via die andere, enigszins uitvergrote personages, leer je wel telkens nieuwe facetten kennen van de drie mannen.

Uiteindelijk krijg je als lezer het hele verhaal over Jacy te horen. Het tragische verhaal vult allerlei lege plekken in en zorgt ervoor dat het beeld dat de drie mannen van elkaar hebben verder verandert. Wat wisten ze echt over zichzelf, over elkaar en over Jacy? Iets was stil blijven staan in de tijd en had heel die tijd als een soort droom tussen hen in gehangen, onuitgesproken. Die droom was een soort mogelijkheid tot ontsnappen uit een leven dat minder kleurig was verlopen. Uiteindelijk zorgt het verhaal ook voor nieuwe kansen, tot dan uitgesteld.

Chances Are is een boek over een bijzondere vriendschap. In een vaak licht ironische, maar nooit cynische toon, komen de drie mannen met zorgvuldig opgebouwde nuances steeds dichterbij, bij de lezer en bij elkaar. Russo schrijft heel mooie zinnen, die heel subtiel kunnen kantelen. De drie zijn heel verschillend, en tegelijk voel je ook goed waarom ze bij elkaar passen en hoe ze elkaar graag zien. Misschien was Jacy een excuus voor hun zwijgen. Vaak zou je graag ook eens door haar ogen naar de drie mannen kunnen kijken. Dat ze zoveel dingen niet weten over haar, zegt ook veel over hen.

Terwijl je leest, voel je op een bepaalde manier het boek, met de zorgvuldig gecomponeerde zinnen en hoofdstukken, en tegelijk ook de film. Je beweegt op een gelijkaardige manier tussen tederheid en mededogen en ook spanning. Eens je goed in het boek zit, wil je niet meer stoppen met lezen. Je bent blij dat je deze enigszins verdwaalde mannen die niet erg goed zijn in het uitdrukken van hun emoties hebt leren kennen. Er hangt vaak een gevoel van spijt en verdriet over hen, maar bij het einde van het boek is het toch ook alsof ze iets nieuws gevonden hebben. Een heel mooi boek.