18 augustus 2010

Unaccustomed Earth


Je bent ergens naartoe gegaan in de hoop iets te vinden, in de hoop dat je kinderen ‘ergens’ zullen zijn en dat ook weten. En die kinderen blijven zoeken. Misschien bewegen ze niet zozeer meer tussen werelden, de werelden bewegen in hen. En tussen die schuivende vlakken zijn mensen op zoek naar elkaar. Misschien willen ze schuilen bij elkaar, hopend dat ze zullen weten wie ze zijn als die ander er ook is. Het trage gemis, het sluimert. En alles wat niet gezegd wordt. De momenten gaan voorbij. Misschien is het altijd net te laat, of net te vroeg, voor de dingen die hadden kunnen zijn.

In het schitterende boek Unaccustomed Earth (vertaald als Vreemd land) van Jhumpa Lahiri zijn acht verhalen verzameld, die subtiel zoekend het vreemde land verkennen. De personages in die verhalen zijn Bengaalse Amerikanen van de eerste en tweede generatie. Het vreemde land is het Amerika waar mensen zich proberen te vestigen om een carrière verder uit te bouwen, terwijl het afwezige land door de hoofden blijft gaan. Het vreemde land is het India dat hoort bij je ouders, en zo (ongewild) ook een stuk van jezelf kan zijn. Het vreemde land is het braakliggend terrein waarin mensen ronddolen, op zoek naar elkaar en zichzelf, op zoek naar de plaats waar je zou moeten zijn. En als je daar eenmaal aangekomen bent, zo denk je, zal het gemis stoppen. Lahiri weeft deze thema’s in een prachtige en ‘voorzichtige’ taal, nooit opdringerig, oordelend of opzichtig. Haar toon is ingehouden melancholisch en de prachtige vorm van haar verhalen suggereert een mededogen, als antwoord op het universele gemis van haar personages.

Het eerste deel van het boek bevat vijf verhalen die min of meer los van elkaar staan. Het titelverhaal Unaccustomed Earth vertelt het verhaal van Ruma, die nu in Seattle woont, met haar man en zoon. Ze zijn verhuisd voor de baan van haar man, en zij heeft haar werk in een advocatenkantoor opgegeven om bij haar zoon te zijn. Onbewust is zij zo in het patroon van haar overleden moeder getreden. Haar vader, die nu regelmatig grote reizen maakt, zal een week bij haar komen logeren. Ze ziet dat eigenlijk helemaal niet zitten, maar in de loop van de week verandert de relatie tussen de twee. De vader blijkt meer te zien dan zij dacht, en zij beseft door zijn nabijheid hoe ze zelf op zoek is. Het is de grond van dit vreemde land waarin planten worden gezet die de sleutel zou kunnen zijn. Over liefde, verlangen en eenzaamheid blijft het meeste ongezegd.

In Hell-Heaven trekt een Bengaalse student zowat in bij een gezin van Bengaalse Amerikanen. De vrouw koestert hem, met veel liefde. Hij verbindt haar met een wereld van ideeën en verhalen die ze zelf zo mist. Het maakt haar intens gelukkig. Tot hij uiteindelijk verliefd wordt op een witte Amerikaanse vrouw en de balans keert.

In A Choice of Accomodations gaat een koppel naar een trouwfeest van een vroegere studiegenoot van de man. Het trouwfeest en het weerzien met de vroegere vriendin zetten de man aan het denken over zijn eigen huwelijk. Over verloren dromen, twijfels en verlies. Tot de verhouding tussen de man en de vrouw alsnog keert.

Only Goodness verhaalt over een broer en een zus die op een verschillend levenspad terechtkomen. Sudha doet het goed op school, en zal een echtgenoot vinden en hem volgen naar Londen, waar ze ook een kind zal krijgen. Haar broer Rahul heeft het moeilijker, en komt uiteindelijk in de greep van de alcohol. Dat het Sudha was die hem ooit de drank leerde kennen, blijft over haar leven hangen. Kan ze hem uiteindelijk vertrouwen, en kan ze met hem ook haar eigen zekerheden verliezen?

In Nobody’s Business komt de mooie studente Sang in de greep van een onbetrouwbare man. Haar kamergenoot verbergt zijn gevoelens voor haar en ontdekt de ware aard van de vriend van Sang. Als continenten drijven ze uit elkaar.

In het tweede deel van het boek zijn drie verhalen opgenomen waarin dezelfde personages terugkomen: Hema en Kaushik. In Once in a Lifetime leert het meisje Hema de iets oudere jongen Kaushik kennen. De familie van Kaushik was uit Amerika terug naar India verhuisd, en keert nu weer terug naar Amerika. Ze trekken tijdelijk in bij de familie van Hema, totdat ze een huis gevonden hebben. De familie van Kaushik lijkt meer ‘Amerikaans’ dan die van Hema. Het blijkt uiteindelijk dat de moeder van Kaushik terminaal is, en zal sterven aan kanker.

In Year’s End maken we een aantal jaar later opnieuw kennis met Kaushik. Hij treurt nog over de dood van zijn moeder, en heeft het er moeilijk mee dat zijn vader opnieuw trouwt. Kaushik loopt erg ver weg van zijn nieuw samengestelde familie, en zal zichzelf pas vinden in het koude noorden.

In het erg aangrijpende slotverhaal Going Ashore is Hema een volwassen vrouw. Ze verblijft in Rome, waar ze – ondertussen professor geworden – onderzoek doet naar de Etruskische cultuur. Binnenkort zal ze gaan trouwen met een man uit India, die ze nog maar nauwelijks gezien heeft. Ze hoopt zo een soort veiligheid te vinden die rust zal brengen. Tot ze daar Kaushik tegen het lijf loopt. Die is aan het werk als internationaal fotograaf, verblijft voor enkele weken in Rome, en zal daarna vertrekken naar Azië. Ze hebben even tijd om de tijd in te halen, om te beseffen wat had kunnen zijn, en wat nooit zal zijn. De tragische afloop van het verhaal lijkt enkel te voltooien wat zich aandiende.

Met Unaccustomed Earth heeft Jhumpa Lahiri een meesterlijke collectie verhalen geschreven. De personages bewegen tussen vreemde werelden rond en in henzelf. Misschien zijn we vreemden voor elkaar, kennen we elkaar niet echt, of zeggen we niet wat we hadden moeten zeggen op het moment toen het nog kon. Ze doet dat in een erg subtiele, ‘kleine’ stijl, zonder grote woorden of metaforen, zonder groot drama. Als je afstandelijk leest, lijkt de tragiek haast achteloos aan je voorbij te gaan. In kleine wendingen in de verhalen of voorzichtig gesuggereerde uitspraken beweegt het gemis van de verschillende personages echter dubbel zo intens. Een heel bijzonder boek, dat nog lang in je hoofd blijft nazinderen.

Geen opmerkingen: