Is dit een grap of om te huilen

Vanmorgen overkwam het me nog eens. Normaal zit ik rustig tijdens het ontbijt mijn krant te lezen, en pik ik tegelijk de dingen op die op de radio gezegd worden. Terwijl ik me stond te scheren had ik al de aankondiging gehoord dat de Vlaamse milieuminister zou reageren op een groen parlementslid. Het zou gaan over de slechte beurt die ons land andermaal maakt in de internationale klimaatonderhandelingen. Al zes jaar raken federale en gewestelijke ministers het niet eens over een verdeling van lasten voor de klimaatinspanning die aan ons land is opgelegd. In de aanloop van de grote klimaatconferentie in Parijs, eind van dit jaar, moeten de landen nu op tafel leggen wat ze gaan doen. De (overigens voortreffelijke) Belgische klimaatambtenaren zullen moeten uitleggen dat we op een aantal vragen gewoon niet kunnen antwoorden, omdat er geen akkoord is in de nationale klimaatcommissie. Dat dat in grote mate te wijten is aan de onwil van Vlaanderen is een vriendelijke manier van voorstellen.

Ik stond me dus te scheren, en dacht: ik heb geen zin in de Vlaamse milieuminister tijdens mijn ontbijt. Maar goed, ik kon niet meer bellen naar de VRT met de vraag om rekening te houden met mijn levenskwaliteit tijdens het ontbijt. En het overkwam me dus nog eens. Nadat het groene parlementslid op rustige en heldere wijze had uitgelegd dat we met het voorziene Vlaamse beleid de opgelegde doelstellingen niet zullen halen, dat er na 2020 met dit beleid geen uitzicht is op een daling van de emissies en dat het een schande is dat er nog steeds geen akkoord is op Belgisch niveau, kwam de minister aan het woord. Wat overkwam me? Ik begon te roepen tegen de radio. Ik weet het, het is niet eerlijk, die radio kan daar ook niets aan doen. De muren van mijn appartement ook niet. Furieus was ik, om mijn houding op een vriendelijke manier voor te stellen.

Basically kwam de verdediging van de minister neer op een stelling die ze tijdens die enkele minuten wel zo’n vierhonderd keer heeft herhaald: het is niet omdat er nog geen akkoord is dat we geen beleid voeren, we doen al heel veel. Om het heel vriendelijk te stellen: dat zou er nog aan mankeren! Natuurlijk zal er wel een Vlaams beleid zijn, maar dat wil nog niet zeggen dat dat het goede beleid is. Als je jezelf bij wijze van spreken oplegt om je emissies met 7% te doen dalen, en je ontwerpt je maatregelen in functie daarvan, dan voer je een beleid, en zul je misschien ook wel ‘veel’ doen. Er is dus een beleid, alleen is het volstrekt onvoldoende om ook maar enig reëel effect te hebben op de klimaatverandering. Het is onvoldoende en het is niet rechtvaardig tegenover anderen.

De journalist probeerde vragen te stellen over dat intern Belgisch probleem. Maar het antwoord was andermaal redelijk stuitend. België moet gezamenlijk 15% verminderen tegen 2020. Vlaanderen blokkeert een akkoord op Belgisch niveau, maar zegt wel zelf 15% te willen doen. Klinkt goed misschien, maar is toch wel erg merkwaardig en doorzichtig. Als je op wereldvlak reductiedoelen oplegt, dan is het normaal dat je die inspanningen rechtvaardig probeert te verdelen. Uitgangspunt zou moeten zijn dat wie het meest verantwoordelijk is voor het probleem ook het meest verantwoordelijkheid zou moeten dragen voor de oplossing. Het is niet meer dan logisch dat je van de rijkste landen een zwaardere inspanning vraagt. Als je aan de EU bij wijze van spreken een inspanning van 20% oplegt, dan is het logisch dat je van Duitsland en van Griekenland niet hetzelfde verwacht. Je zou dan mogen verwachten dat Vlaanderen in de Belgische context ook iets gelijkaardigs zou doen. De hele tijd rondtoeteren dat je toch zo graag als ‘autonoom’ beschouwd zou willen worden, pochen dat je zowat de rijkste regio van de wereld bent, en al dat soort onzin, maar als het over het klimaat gaat, dan geldt het ineens niet meer. Dan gaan we vooral niet iets extra’s doen (wat de enige logische houding zou zijn), nee integendeel.

Het akkoord op Belgisch niveau tegenhouden omdat je een  groot stuk wilt van de opbrengst van veiling van emissierechten, het is van een beschamend laag niveau. Vlaanderen wil niet dat er van dat geld iets naar het federale niveau gaat. Dat het federale niveau dat geld mee wilde gebruiken om de internationale klimaatfinanciering te betalen, dat is blijkbaar geen argument. Je zou dan nog denken dat Vlaanderen met dat geld zelf actief aan klimaatfinanciering zou willen doen. Nee hoor, helemaal niet. Het moet volledig naar de ‘bescherming’ van de eigen bedrijven gaan. Het kwam ondertussen al volop in het nieuws. Vlaanderen gaf subsidies aan grootvervuilers als ExxonMobil. Je zou verder verwachten dat Vlaanderen, als het dan toch zo innovatief is, zelf en op het eigen grondgebied de emissies zou terugbrengen. Nee hoor, we proberen nog altijd een deel elders te realiseren.

Een van de knelpunten is de uitstoot die het verkeer veroorzaakt. De journalist herhaalde wat het parlementslid daarover had gezegd. En de minister herhaalde voor de zoveelste keer dat ze dus wel een beleid voert, en dat er dus al ‘veel’ gebeurt. Daarbij ging het dan om het systeem van rekeningrijden voor vrachtwagens dat zal worden ingevoerd. Dat zou er dan op gericht zijn om ‘vrachtwagens die hier niet moeten zijn’ van de weg te krijgen, of zoiets. Ik begon nog harder te roepen tegen de radio. Aan de ene kant zeggen dat je vrachtwagens wilt ontmoedigen, en aan de andere kant de Vlaamsche regio willen promoten als logistieke draaischijf van Europa, en daartoe massaal veel geld willen pompen in nieuwe snelwegen, dat is niet helemaal coherent. (Een iets minder vriendelijke formulering zou hier het woord ‘hypocriet’ gebruiken.) Blijkbaar is die kilometerheffing er niet op gericht in totaal minder vrachtwagens op de weg te krijgen, maar enkel sommige eraf te halen, zodat er meer andere (de ‘goede’, die hier dus wel moeten zijn) kunnen rijden.

Het enige coherente en rechtvaardige dat Vlaanderen zou kunnen doen, is zich ertoe verbinden om meer te doen, niet minder. Meer doen, en wel op het eigen grondgebied. Zelf verantwoordelijkheid nemen, en die niet verplaatsen naar andere stukken van de wereld. De klimaatfinanciering netjes betalen zoals voorzien, namelijk als “new and additional”. Op een correcte en constructieve manier omgaan met de andere beleidsniveaus in dit land, en dus een rechtvaardig akkoord sluiten dat de ander ook iets gunt.

De Vlaamse agenda lijkt er echter meer een van een nationaal egoïsme. Het is een merkwaardige redenering die impliciet een rol speelt in deze discussies. Wie rijk is, kan blijkbaar moeilijker besparen dan wie armer is. Wie ecologisch gulzig is, kan zogenaamd die verworven levensstandaard niet in vraag stellen. Pech voor anderen. Pech voor de andere kant van de planeet, waar de gevolgen van de klimaatverandering nu al keihard toeslaan. Pech voor wie na ons komt.

Het is natuurlijk zo dat de gemakkelijke stukken van de weg hier al zijn afgelegd. Het laaghangend fruit is al voor een deel geplukt. Vooruitgang maken zal nu meer structurele ingrepen vragen. En dat weten we allemaal in wezen goed genoeg. (En onze minister van milieu weet het zeker ook, hoop ik toch.) Gewoon doen wat je zou moeten doen, omdat het zo is afgesproken, zelfs dat is blijkbaar niet ‘haalbaar’. Maar de cruciale vraag is wat er ‘nodig’ is. En dan moet je dus voorbij 2020 kijken. Als je de trends qua uitstoot bekijkt, en het op dit moment aanwezige beleidskader, dan stevenen we keihard op een klimaatchaos af.

In mondiaal perspectief is het misschien gemakkelijker om een deel van de eigen verantwoordelijkheid elders te realiseren, daar waar er nog meer laaghangend fruit is. Dat lijkt een ‘technische’ oplossing, maar neutraal is die allesbehalve. Je ontneemt daardoor ook nog eens de kans aan een ander land, dat in veel gevallen veel minder rijk is, om zelf dat fruit te plukken. Rechtvaardig is anders, om het nog een laatste keer vriendelijk te zeggen.

Laten we even, om haar te plezieren, samen aanvaarden dat de minister ‘een’ beleid voert, en dat ze ook ‘veel’ doet. Daarover is dan officieel geen discussie meer. De vraag waarover het gaat, en het al de hele tijd ging, is of het juiste beleid gevoerd wordt dat ervoor zorgt dat we doen wat nodig is om de klimaatchaos tegen te houden en dat ook nog eens op een rechtvaardige manier.

Een half uur na het interview met de minister, op weg naar het station, was ik nog steeds ziedend. Onderweg kwam ik gelukkig het groene parlementslid tegen dat het had aangedurfd om zomaar dingen te beweren die de minister toch wel een beetje gekrenkt hadden, en dat zo vroeg in de ochtend. Ik feliciteerde hem, en ging verder. Hopend dat er nog ergens anders iemand tijdens het ontbijt tegen de radio had staan roepen.