I Am An Island

In wezen is een mens geen eiland. Of dat is alleszins niet de bedoeling. Zonder de anderen overleef je niet zomaar of kun je niet zomaar jezelf zijn. Het kan zijn dat je weggaat, uit het leven dat je kende, omdat het je versmacht. Weggaan om jezelf te vinden, samen met een ander. Naar een eiland. Om vast te stellen dat je na een tijd een eiland geworden bent. Tot je aan de andere kant van de storm ontdekt dat de zee het eiland draagt. Daar gaat het over in het heel aangrijpende I Am An Island (vertaald als: Ik ben een eiland) van de Britse schrijfster Tamsin Calidas. Wanneer alles dat je kende, alles dat je houvast gaf, wegvalt, kun je in het eiland in jezelf vallen. In die leegte kun je misschien een nieuw ritme vinden, al krijg je geen cadeaus. En na een tijdje zie je dat het eiland zelf veranderd is. En na een tijdje kan er een boek komen dat voorbij het eiland is.

Het boek is het verhaal van bijna twintig jaar uit het leven van Tamsin Calidas zelf. Bij het begin van het boek woont ze met haar man in Londen en werkt ze in de reclamesector. Een druk en intens leven. Ze droomt van een eigen gezin. Wanneer de buurt waar ze wonen steeds onveiliger wordt door bendegeweld, groeit het plan om te verhuizen naar Schotland. Ze hadden zich voorgenomen dat het nooit een eiland zou mogen worden, maar uiteindelijk kopen ze een oude ‘croft’ (boerderij met het land eromheen) die al lang leegstaat, op een klein eiland. Ze willen zelfvoorzienend gaan leven. Zij heeft enigszins romantische dromen van hoe het zal zijn.

De werkelijkheid is echter hard. Ze wil terug leven en liefde brengen in het oude huis, maar er is nog eindeloos veel werk aan. Een hele tijd leven ze in een caravan op het terrein. De renovatie gaat heel langzaam vooruit en ondertussen komen er dieren op het domein. Ze hebben geen enkele ervaring met het houden van schapen en koeien, leren het met vallen en opstaan. Zonder het zelf te beseffen hebben ze echter heel wat evenwichten in de eilandgemeenschap verstoord. Het eiland is altijd een landbouwgemeenschap geweest, maar is stilaan aan het verouderen. Er gelden oude codes en zij worden beschouwd als indringers.

De droom om zwanger te worden gaat maar niet in vervulling. Zij worstelt zich door pijnlijke vruchtbaarheidsbehandelingen. Hun relatie komt onder druk, en hij gaat vreemd. Uiteindelijk blijft zij alleen achter, zonder man, en zonder hoop op een eigen kind. En dan begint het harde leven pas echt. In zeer moeilijke omstandigheden probeert ze haar bedrijf op te bouwen. Maar een vrouw die alleen blijft, zonder man, zonder kinderen, die dan ook nog eens zelf een bedrijf wil leiden, dat is voor een deel van de traditionele gemeenschap een brug te ver. Ze botst tegen de oude schema’s van de plaats die mannen en vrouwen zouden moeten hebben, volgens de traditie. Ze wordt uitgesloten, voelt zich als een eiland op het eiland. Ze bouwt gelukkig een heel kostbare vriendschap op en heeft steeds haar trouwe hond naast zich. Maar eigenlijk is het leven voor haar genadeloos hard. Terug vertrekken kan ze eigenlijk niet. En wat ooit begon als een droom, drijft haar tot aan de rand van de wanhoop.

Van dit alles heeft Tamsin Calidas een heel aangrijpend boek gemaakt. Het is het rauwe en onverbloemde relaas van een hard leven dat je beproeft en tot aan de grens van je kunnen duwt. Proberen een plek te vinden in een vrij gesloten eilandgemeenschap waar tradities konden helpen om te overleven, maar waar die ook genadeloos hard kunnen zijn voor wie niet in het plaatje past. Voor een vrouw die van ‘de andere kant’ komt, geen kinderen heeft en dan ook nog eens een getinte huid heeft, kan het bijzonder zwaar zijn. Het is ook het verhaal van de diepe pijn van het verlangen naar een kind dat niet kan worden ingevuld. En het is het verhaal van wat het betekent om alleen te zijn en te voelen hoe de eenzaamheid je lichaam koud kan maken.

Het boek wil het verhaal voor een deel losmaken van het concrete eiland (dat trouwens nergens bij naam wordt genoemd). Het gaat over een ruimere existentiële ervaring. Hoe ga je om met je leven als al je zekerheden onderuit gehaald worden en als je helemaal op jezelf teruggeworpen wordt? Als lezer is het soms moeilijk om toe te kijken en te zien hoe die vrouw maar doorgaat in die meedogenloze situatie. Maar je ziet ook hoe ze uiteindelijk een weg vindt. De zee beukt niet alleen op het eiland, de zee draagt het eiland ook. Er is een ritme in de seizoenen. Er is een werkelijkheid in de natuur, met een heel eigen taal, die niet al te romantisch is. Al luisterend naar die geluiden kun je tegelijk ook met een zekere volharding je eigen weg zoeken, die er mee voor kan zorgen dat aloude evenwichten in beweging komen. Terwijl zij zelf verandert – wat ook staat voor een menselijk verhaal dat niet over het eiland zelf gaat – zie je hoe het concrete eiland zelf in de periode dat zij er leeft, is veranderd.

Tamsin Calidas heeft er een heel intens en meeslepend boek van gemaakt. Haar heel rijke stijl brengt enige zachtheid bij de soms harde dingen die je te lezen krijgt. Af en toe zijn haar natuurbeschrijvingen net iets te lyrisch en zijn (naar het einde toe) haar levenslessen net iets te stellig. Maar als geheel voel je wel, tot diep onder je huid, hoe deze vrouw een enorme weg heeft afgelegd en hoe de woorden troostend en helend werken. De vorm van het boek, de schoonheid die erin rust, is zo zelf een antwoord op de vragen die het oproept. Die zachtheid kon pas aan het andere uiteinde van de weg komen. I Am An Island is een heel bijzonder boek dat je erg diep raakt.