Zeldzame aarden

Zeldzame aardmetalen, ze worden onder meer gebruikt voor hybride auto’s. Ze zijn erg kostbaar. Om ze te bereiken moet je iets anders vernietigen, zo wordt uitgelegd in het boek. Het boek Zeldzame aarden, van de Italiaanse auteur Sandro Veronesi. Een boek als een hemel die opklaart, een beetje onverwacht nog. Een boek over vluchten, en aankomen op je bestemming. Je kunt vluchten om iets te ontlopen, en zo iets te redden van jezelf. Je kunt tijdens de vlucht merken dat dat zelf minder mooi is dan je dacht, dat het al een vlucht is. Misschien moet je iets vernietigen om bij je bestemming te kunnen komen. Misschien heb je veel tijd en omzwervingen nodig om daar te komen.

Het hoofdpersonage van dit boek is Pietro Paladini. We kennen hem al uit het boek Kalme chaos. In dat boek zat Pietro, na de plotselinge dood van zijn aanstaande vrouw Lara, wekenlang te wachten, op een bank bij de school van zijn dochter Claudia. Hij wou haar beschermen. Het alles overrompelende verdriet kwam niet. Hij creëerde een soort vacuüm. Hij werkte toen nog voor een mediabedrijf dat bezig was met een fusie. Hij ontvluchtte die chaos en ging op een bank zitten. Allerlei mensen kwamen naar hem toe, om verhalen te vertellen. Vluchtte hij van zijn verdriet, dat hij zo probeerde te verschalken? Of vluchtte hij van zichzelf, van de vaststelling dat hij misschien wel te weinig verdriet had? Als het lang genoeg geduurd heeft voor Claudia, is zij het die haar vader tot de orde roept. Het is tijd om verder te gaan met het leven en een einde te maken aan de stilstand.

Diezelfde Pietro Paladini komen we opnieuw tegen in Zeldzame aarden. We zijn ondertussen negen jaar verder. Hij is verhuisd van Milaan naar Rome, en werkt nu in een autohandel. Hij wou weg van de plek waar het fout ging, om een ‘gewoon’ leven te gaan leiden. Hij heeft een nieuwe vriendin, al is de liefde niet erg groot. De dingen gaan hun gang. Het geluk is alleszins niet uitgebroken, in die jaren.

Tot het fout begint te gaan. In het eerste deel van het boek, Een onmenselijke dag, gaat dan ook alles fout voor Pietro. Hij moet een auto gaan terughalen, bij een jonge vrouw, die hem aan het wankelen brengt. Ze ontkomt met de auto. Hij gaat er achteraan, wordt aangehouden, verliest zijn rijbewijs, nadat hij ook al zijn telefoon had verloren. Hij zou net die avond uit eten gaan met zijn vriendin en zijn dochter Claudia. Claudia is echter van huis weggelopen. Hij kan hen niet bereiken. Als hij uiteindelijk terug bij zijn bedrijfje komt, blijkt dat de belastinginspectie een inval heeft gedaan en alles heeft meegenomen. Langzaam wordt duidelijk dat zijn compagnon in het bedrijf jarenlang de boel heeft belazerd en met de noorderzon is verdwenen. Stilaan wordt de omvang van de situatie duidelijk en lijkt Pietro steeds dieper weg te zinken in een totale puinhoop. Het komt tot een breuk met zijn vriendin. Pietro probeert te vluchten.

Wie de Pietro Paladini van Kalme chaos als een soort verstilde heilige zag, krijgt nu een heel andere man te zien. Hoewel, het zal blijken dat het geen andere man is. Enkel het beeld dat we misschien van hem hadden klopt niet. De statische verstomming van toen is nu omgeslagen in een zeer beweeglijke hellevaart, zo lijkt het wel. De vlucht is verhelderend. Pietro moet zijn eigen minder fraaie kenmerken onder ogen zien. Hij komt meer te weten over de laatste jaren van zijn vader, en over de jongere vrouw voor wie zijn vader koos na de dood van zijn moeder. Marta, de zus van Lara, komt weer in het verhaal. Pietro komt uiteindelijk weer in Milaan terecht, en daar beginnen de stukken in elkaar te vallen.

Het eerste deel van het boek zou je als een afdaling in de hel kunnen zien. Het dendert tegen een enorm tempo voorbij. Vaak is het hilarisch. De lange beschrijvingen lijken de kwelling van het hoofdpersonage enkel nog maar te vergroten. Het is de totale antipode van het eindeloze zitten en wachten uit Kalme chaos. Of zo lijkt het toch.

Pas na een tijdje in het tweede deel, Zeldzame aarden, krijg je door dat de tocht naar boven weer is begonnen. Misschien heb je het als lezer zelfs beter door dan Pietro zelf. Uiteindelijk zal het weer de dochter Claudia zijn die voor de catharsis zorgt. In een wondermooie en verrassende finale is het alsof de lucht ineens opklaart. Onderhuids zat je als lezer te wachten op iets ‘groots’, en toch is het nog een verrassing. Het jachtige tempo van wat eraan voorafging slaat om. Het is alsof het licht verandert in het boek. Het is zelfs alsof je nu pas begrijpt wat er in Kalme chaos gebeurde. Weggaan naar Rome om een  gewoon leven te zoeken leek misschien een vlucht, maar was in zekere zin een verderzetting van de stilstand, voor Pietro toch. Claudia is heel die tijd bezig geweest met de verwerking van de dood van haar moeder, en komt daarbij tot een inzicht en een beslissing. Pietro zal eindelijk zijn waarheid onder ogen zien. Wat een chaotische vlucht leek, is een godsgeschenk geworden. Het zijn weer de anderen die de dingen eerder zien dan hij, maar uiteindelijk ziet ook hij (of geeft hij toe) dat je iets moet vernietigen om bij de zeldzame aarden te komen.

Zeldzame aarden is een bijzonder mooi boek. Je begint eraan met een bepaalde verwachting, gewekt door de leeservaring van Kalme chaos. En een hele tijd denk je dat dit boek die verwachting zoveel mogelijk probeert af te breken. Tot je in de lange finale van het boek ineens ziet hoe dit boek de perfecte tegenhanger is die Kalme chaos in evenwicht brengt en zelfs opheldert. Een held is Pietro Paladini niet. Misschien is hij wel heel lang een lafaard geweest. Hij dreigt meegezogen te worden in een wereld van normvervaging. Maar de lulhannes die hij is, verbergt een goed mens. En om die te vinden moest de vlucht hem duidelijk maken dat hij niet moest vluchten van de waarheid, integendeel.