En dan is er ineens een vierde deel van wat was aangekondigd als een trilogie. Het is alsof je een onverwacht cadeau krijgt, zomaar. Je mag weer terug naar het eiland Barrøy. Met dat gevoel is meteen al heel veel gezegd over de kracht van de boeken van de Noorse auteur Roy Jacobsen. Wie de vorige drie delen las van deze cyclus die cirkelt rond het fascinerende personage Ingrid Barrøy had haar aan het einde van het derde deel Ogen van de Rigel met een beetje tegenzin achtergelaten. Je wou nog zo graag weten hoe het verder zou gaan, met haar en met het eiland. En nu is er dit vierde deel, De kinderen van Barrøy, misschien wel het mooiste, zoals sommigen zeggen die het al gelezen hebben.
Dit vierde deel pikt de draad weer op waar die was achtergelaten in het vorige boek. Ingrid had daarin in een lange tocht gemaakt over land, net na de Tweede Wereldoorlog, op zoek naar de vader van haar kind. Die tocht was als een soort odyssee, die ze nodig had om terug te kunnen keren naar het eiland waarnaar haar achternaam verwijst. Dit boek lijkt in een aantal opzichten een soort pendant voor het eerste van de reeks. Daar leerden we de nog kleine Ingrid kennen, die opgroeide in die speciale microkosmos die het eiland was. In een soort nieuw samengestelde grote familie. Er waren alle verhalen van ooit. Er waren de natuurelementen die het ritme op het eiland bepaalden. En aan de andere kant van het water was er een wereld waar er een andere tijd leek te zijn. Naarmate Ingrid opgroeide is die wereld op een soms brutale manier dichterbij gekomen. De oorlog liet zich niet zomaar tegenhouden door het water. Vreselijke dingen gebeurden, sommige veraf, sommige dichtbij. De tocht over land had iets van volwassenwording, ontnuchtering en loutering.
En nu is Ingrid terug daar, op het afgelegen eiland. Zij is nu de spil, als een matriarch, van de hele eilandgemeenschap. De tijd heeft gemaakt dat ze in een andere rol zit dan tevoren, een rol die ze niet zomaar kan kiezen, die haar kiest. Over het water is er de nasleep van de oorlog. Wie collaboreerde met de Duitsers is vertrokken of wordt nu aangepakt voor wat gebeurde. Er zijn verhalen over wie wat deed tijdens de oorlog, en die bepalen hoe men naar mensen kijkt. De liefde houdt niet altijd rekening met die grensgebieden.
En zo komt het dat een jongen op het eiland blijft, eerst voor even, en daarna voor altijd. Ingrid zal hem adopteren en heeft nu een dochter en een zoon, Mathias. Hij groeit op en zoekt zijn plek in die hele structuur van de grote eilandfamilie. Die familie is ook in beweging. Sommigen willen weg, sommigen krijgen een duwtje om weg te gaan, anderen willen alleen maar blijven, of komen steeds terug. Vertrekken en terugkeren is deel van het ritme van de zee en het eiland, onder meer wanneer de mannen met de boot vertrekken om te gaan vissen.
De grote wereld laat het eiland niet zomaar alleen. De verhalen van de oorlog, die hebben gemaakt dat Ingrids grote familie is wie ze is, zijn niet weg. Ze wil die verhalen wegduwen soms, ze wil sommige dingen liever niet meer vertellen, maar zo werkt dat niet. Ingrid is nog steeds die bijzonder intrigerende vrouw die sterk en koppig is, soms hard lijkt, maar onderhuids een kruispunt van gevoelens is. Nu ze in de rol zit waarin ze zit, moet ze misschien altijd weten wat er zou moeten gebeuren. Maar ze voelt hoe dat niet zomaar gaat. Meer dan ooit is ze nu een moeder van twee. Dat besef geeft haar een kwetsbaarheid en rusteloosheid die ze niet eerder zo voelde. In zichzelf moet ze nog zoveel onder controle of in evenwicht houden, en dan is er het lot van die hele gemeenschap die rondom haar beweegt. Het is heel mooi om te zien hoe ze veel dingen tegelijk is. Er is nog steeds iets van een oerkracht die haar drijft. Het is de kracht van de wind en de zee, die zo weinig mogelijk woorden nodig heeft. Er is haar dwarsigheid, die maakt dat ze vaak heel ontwapenend kan zijn. En dan is er wie ze nu geworden is.
We blijven zowat het hele boek op het eiland, net als in het eerste boek, maar toch is het anders. Ingrid wil op het eiland zijn, maar verlangt ook naar iets dat haar verbindt met het andere, zonder dat ze zelf veel moet zeggen. Er gaan veel brieven heen en weer, en die zijn heel belangrijk. Ze laten iets zien over de snelle ontwikkelingen in de naoorlogse maatschappij. Ze zeggen iets over welke woorden je kiest om iets wel of niet te zeggen. Ze geven de kans om te onderhandelen met de grote wereld.
Er zijn wonderlijke momenten, zoals een familie-uitstapje dat hen tegelijk bij de soms harde realiteit van de zee brengt en ook iets van het wonderbaarlijke laat zien van wat de zee ook is. Er is tragiek. Er zijn mensen die terug willen keren naar het eiland, ook al hadden ze dat zelf niet verwacht. Er zijn kinderen die groot worden. Ze zijn allemaal kinderen van Barrøy.
Net als bij de vorige boeken valt het misschien niet meteen op hoe ongelooflijk goed Jacobsen schrijft. Als je goed kijkt, zie je hoe knap de verschuivingen zijn tussen het gebruik van tegenwoordige en verleden tijd. Het is fascinerend te zien hoe met zo weinig woorden soms hele werelden getoond worden. Als lezer voel je de hele tijd het ritme van de wisselwerking tussen mens en de andere natuur. Het is indrukwekkend hoe levend Ingrid voor je is, hoezeer je haar als het ware kunt zien, hoewel je vaak heel weinig informatie krijgt. De auteur slaagt er wonderwel in om iets van een afstandelijke intensiteit rondom haar te creëren, waarin je kunt zien hoe ze is en tegelijk ook haar onkenbaarheid ziet. Je kunt bijna vermoeden dat ze op dezelfde manier naar zichzelf kijkt en naar de dingen. Elk boek van de vier heeft een wat eigen kleur en toon. Dit boek voelt breder aan dan de vorige. We zien hoe Ingrid in haar volwassen leven groeit, misschien wel telkens in een ander soort eenzaamheid. De tijd van de zee en het eiland is cyclisch en herhaalt zich. De tijd van de grote wereld daarbuiten koppelt zich meer los van de tijd van het eiland en de kwetsuren van pijnlijke gebeurtenissen wegen door in de levens van de eilandbewoners. En de tijd van veranderende rollen, van kind naar ouder, beweegt tussen dat alles door. Je kunt als lezer alleen maar hopen dat er nog boeken zullen volgen, je hebt nog lang geen zin om Ingrid achter je te laten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten