To Be a Man

Hoe worden we wie we zijn? Hoe zwaar weegt de erfenis die je van mensen voor jou krijgt? Kun je een ander kennen? Hoe dun is de lijn waar passie en liefde kunnen kantelen in geweld en vernietiging? Hoe alleen en hoe samen kun je zijn? Kan de aanwezigheid van een ander je minder eenzaam of ontheemd maken? Wanneer zie je ineens dat je een ander moet loslaten? Wat betekent het om iemand te zijn. En nog zoveel vragen meer. Ze komen aan bod in de tien bijzondere verhalen in To Be a Man (vertaald als Een man zijn) van de Amerikaanse schrijfster Nicole Krauss. De verhalen kijken naar mannen, meestal door de ogen van vrouwen, die zo ook naar zichzelf kijken. Elk verhaal heeft een eigen kleurschakering en een vorm die daarbij past. Soms stoppen ze eerder dan je verwacht had, soms gaan ze langer door. Er blijft nog veel ongezegd en er zijn nog veel geschiedenissen buiten het verhaal die hun gewicht hebben. Krauss schrijft in een taal die nauwkeurig en ingehouden is. Een beetje alsof de lucht doorheen de woorden kan bewegen.

In Switzerland denkt een vrouw terug aan een schooljaar dat ze doorbracht in Zwitserland, samen met andere meisjes op de rand van de volwassenheid in een huis. Ze verkennen de rand van de liefde. Een van de meisjes krijgt iets met een oudere man. Hij kijkt naar haar, trekt haar naar zich toe. Zij laat zich bekijken, misschien, gaat mee in een gevaarlijk verhaal, of kan zich er niet tegen verzetten, en verdwijnt. Jaren later ziet ze iets in haar dochters, hoe ze bekeken worden en hoe ze zich laten bekijken.

In Zusya on the Roof voelt een oude man het gewicht van de traditie. Hij deed alles zoals het al eeuwen gebeurde in zijn geloofstraditie en stelt vast dat hij een soort lege huls (van zichzelf) is geworden, een niemand. Net op een moment dat zijn kleinzoon in de traditie zal binnenkomen, wil hij iets doen, in een soort wanhopige poging van machteloosheid en verlangen.

I Am Asleep but My Heart is Awake is een verhaal over een huis, een thuis, ontheemding en eenzaamheid, het onuitgesproken en verwarrende verlangen naar nabijheid. Een vrouw uit New York erft het appartement van haar vader in Tel Aviv. De vader ging heen en weer, zij was nooit daar geweest. Ze gaat er naartoe en beseft dat daar zijn echte thuis was. Bij het huis hoort blijkbaar ook een man, een vriend van haar vader. Misschien zijn zij en hij wel allebei eenzaam.

In End Days moet een vrouw de scheiding afhandelen van haar ouders, die allebei in het buitenland zijn. Ze is in de war en kwaad omdat zij die scheiding op een bijna vanzelfsprekende manier lijken aan te pakken. Zelf doolt ze in de liefde. Voor haar werk moet ze bloemen gaan bezorgen bij een koppel dat gaat trouwen, terwijl er rondom de stad hevige bosbranden zijn. Iets trekt haar naar een man.

In Seeing Ershadi komt een vrouwelijke danser na een tijd tot het besef dat ze een spoor moet loslaten. Een film speelt daarbij een grote rol. Een film kan een immense indruk op je maken, tot je zoveel jaar later vaststelt dat die heel anders in je hoofd zit dan wat je ziet wanneer je de film opnieuw ontdekt.

Future Emergencies gaat over een grote stad waar ineens een alarm wordt afgeroepen. Mensen moeten gasmaskers ophalen om zich te beschermen tegen een dreigend gevaar en zich thuis terugtrekken in een soort quarantaine. Vervreemding hangt als een mist over het verhaal. De situatie doet de balans in een relatie tussen een vrouw en een oudere man (vroeger haar professor) kantelen.

Amour is een verhaal over een liefde die zo noodzakelijk, onvermijdelijk en allesomvattend leek. Alleszins in de ogen van anderen. Eén klein moment doet alles kantelen. Het verhaal wordt verteld in een vluchtelingenkamp. Wat er juist in de wereld gebeurd is, weet je niet. Het hevige licht van die noodzakelijke liefde is omgeslagen in een uitzichtloze duisternis.

In In the Garden leren we een landschapsarchitect kennen, door de ogen van zijn persoonlijke assistente. Ergens in zijn leven heeft hij een compromis gesloten met de macht.

The Husband beweegt ook tussen de VS en Israël. De dochter (in de VS) verneemt dat haar moeder (in Israël) die al een tijd weduwe was ineens in een nieuwe situatie zit. Via de sociale dienst is een man die beweert dat hij haar vroegere echtgenoot is – hoewel dat om allerlei redenen onmogelijk – haar leven komen binnenwandelen. Hij nestelt zich naast haar, begint op een vanzelfsprekende manier mee te bewegen in haar familie. De dochter is in de war en maakt zich zorgen. De dingen verlopen niet zoals ze vreesde en zijn misschien vooral een spiegel voor haar.

Het slotverhaal To Be a Man brengt heel wat van de thema’s uit de andere verhalen op een indringende manier samen. Een vrouw kijkt naar haar vader, naar haar geliefde, naar een vriend en naar haar kinderen. De lange schaduw van de holocaust beweegt mee, ook in een spiegel van het hedendaagse Israël. Kun je uit de tijd kantelen? Kun je voorkomen dat je die dunne grens naar het geweld overschrijdt? Ze kijkt naar haar zonen die een beetje onwennig schuiven in de man die ze zullen worden. Misschien willen ze zelf het kind niet zomaar loslaten, misschien wil de moeder die overgang nog niet zien.

De verteller in de meeste verhalen is een vrouw. Ze kijkt naar mannen die telkens op hun manier een knooppunt van allerlei krachten zijn. Ze voelt zich zelf vaak een beetje machteloos tegenover zichzelf, doolt door haar eigen leven, vaak een beetje ontheemd in het heen en weer gaan tussen plekken. Nicole Krauss beschrijft dat alles op een heel bijzondere manier. Als je stukken opnieuw leest, merk je als lezer allerlei kleine details die telkens een wat ander licht laten schijnen. Er is een wereld van geschiedenissen en menselijk onvermogen die onderhuids onder de verhalen aanwezig is. Er is veel duisternis in die wereld. De verhalen raken die wereld telkens even aan en verdwijnen dan weer in zichzelf. Ondanks het donkere op de achtergrond en de grote vragen die aan bod komen, hebben de verhalen in hun stijl en vorm iets van lichte kleuren en een weefsel waar je precies een zachte wind doorheen kunt voelen. Iets kan elk moment kantelen, of toch niet. Een heel bijzonder boek.