Alleman

Ik kreeg het boek van een dierbare vriend. Alleman van Philip Roth is een boek dat nadat je het gelezen hebt, nog een tijdje in je systeem blijft zitten. De titel verwijst naar de Elkerlyc. Iedereen heeft deze weg te gaan.

In het boek volgen we het verhaal van een art director die ouder wordt. Ouder worden is in zijn geval geconfronteerd worden met een lichaam dat het stap voor stap laat afweten. Jaar na jaar naar de kliniek moeten voor weer een operatie. En terwijl dat gebeurt maken we kennis met het leven van deze man. Zijn drie huwelijken, zijn drie kinderen, zijn werk en zijn schilderpassie zodra hij met pensioen is.

Ik hield erg van de toon in dit boek. Geen spektakel, noch in de ene noch in de andere richting. Er is geen overdreven sentiment, maar ook geen cynisme. Het lijkt allemaal zo schijnbaar vanzelfsprekend van het ene naar het andere te gaan. En net dat maakt het zo onontkoombaar, en ook zo genadeloos. De dingen komen en gaan. En er blijft niets over. De manier hoe het hoofdpersonage over zijn huwelijken praat, raakt in zijn nuchterheid. De relatie met zijn twee zoons uit zijn eerste huwelijk, is slecht. En dat soort dingen komt blijkbaar ooit op een punt vanwaar geen terugkeer mogelijk is. Zo ook de relatie met de broer van het hoofdpersonage, die met een perfecte gezondheid door het leven gaat, waardoor er ook daar een afstand groeit. Hij weet dat zijn tweede vrouw voor hem de beste was, maar hij kan niet meer terug. Het ‘ouderendorp’ waar hij gaat wonen, blijkt ook vrij leeg te zijn.

Het hoofdpersonage lijkt ontdaan van elke vorm van heroïek, en dat maakt het soms moeilijk om te lezen. Misschien lees je soms met de ogen van iemand die naar een film kijkt. En dan hoop je op een omslag, een climax of een catharsis of zo. Maar hier gaat het verhaal ‘gewoon’ naar zijn eindpunt. En dan is er niets meer ineens.

Hoewel het over ‘alleman’ gaat, is er toch geen ‘boodschap’, die door een of andere verteller wordt gegeven. Het verhaal vertelt zichzelf, vanuit de ogen en herinneringen van het hoofdpersonage. En net daardoor raakt het zo. Je kunt ook over je eigen leven een ‘verhaal’ vertellen, waardoor het allemaal logischer en coherenter lijkt dan het is. Je kunt jezelf op die manier wijsmaken dat er een soort vooruitgang of verbetering in zit, alsof je wijzer wordt met de bagage die je verzamelt. Dit boek lijkt het tegenovergestelde te zeggen. Leren uit je fouten doe je niet, en je lichaam trekt je stap voor stap naar die andere kant. Heel gewoon, en daardoor zo onontkoombaar.