Het boek bestaat uit twee grote delen, en cirkelt rond het hoofdpersonage Tony Webster, die terugkijkt op zijn leven. De sleutelperiode daarin is die van het einde van de middelbare school en het begin van de studententijd. Met zijn schoolvrienden Colin en Alex leren ze Adrian Finn kennen. Hij wordt de vierde van hun groepje, en is anders. Hij is ernstig, intelligent en lijkt zich meer te willen laten sturen door morele principes dan door zijn hormonen.
Het is een jeugd in de jaren zestig. Alles gaat wat rommelig en is beladen, seks stelt nog niet zoveel voor. Tony heeft een moeizame relatie met Veronica. Een weekend doorgebracht bij haar en haar ouders is pijnlijk. Tony heeft een moment van contact met Veronica’s moeder. Dat lijkt iets te betekenen. Wanneer de relatie verbroken wordt, gaan ze uiteindelijk toch met elkaar naar bed. Maar het wordt niets. Veronica zal een relatie beginnen met Adrian.
De vrienden drijven uit elkaar. Tony trekt een tijdje rond in Amerika, en bij zijn thuiskomst blijkt dat Adrian een einde aan zijn leven heeft gemaakt. De zelfdoding lijkt even ‘rationeel’ als alle andere dingen die hij deed.
In het tweede deel is Tony gepensioneerd, en observeert hij zijn leven. Een wat saai en middelmatig leven. Keurig getrouwd, keurig gescheiden, een rustig contact met zijn dochter en zijn ex-vrouw. Het schuift allemaal door zijn hoofd, en hij verweeft het met beschouwingen over de tijd. Hij vindt het moeilijk om echt te vatten wat tijd is en hoe tijd werkt. Er knaagt iets onderhuids, maar het blijft op een afstand. Het is alsof hij zich langzaam voorbereidt op het einde van zijn leven en via zijn bespiegelingen in het reine wil komen met wat het leven maar was. Hij denkt dat hij alles netjes heeft gedaan. Misschien was het dan wel niet spectaculair, hij heeft toch niemand pijn gedaan, toch niet echt.
En dan komt er ineens een brief. Veronica’s moeder is gestorven en laat hem een som geld na, en ook het dagboek van Adrian. Hoe zij aan dat dagboek komt, is een raadsel. Als blijkt dat het dagboek bij Veronica is, komt een keten van gebeurtenissen op gang. Tony wordt actiever, wil contact zoeken met Veronica en begint daarbij op een andere manier naar het verleden te kijken. Uit wat er dan gebeurt, blijkt dat de dingen helemaal niet zijn zoals hij dacht dat ze waren. Het verhaal dat hij aan zichzelf over zijn eigen leven vertelde, wankelt steeds meer en krijgt met het verrassende slot een finale deuk.
Als lezer ga je mee in het verhaal dat Tony over zichzelf vertelt. Mooie beschouwingen over wat het betekent om ouder te worden. Fijnzinnige melancholie, subtiele humor. Tot in het tweede deel barsten opduiken in het beeld dat Tony van zichzelf had, en dus ook in het beeld dat je als lezer was gaan krijgen. Tony reageert ineens anders dan de rustige en nogal brave man die we leerden kennen. Hij blijkt zelfgenoegzamer en scherper dan de gematigde Tony. Hij interpreteert signalen verkeerd en begrijpt maar niet wat de ware toedracht van de dingen is. Zijn sommige dingen buiten zijn weten om gebeurd, of heeft hij bewust of onbewust zijn eigen geschiedenis herschreven? Heeft hij anderen wel echt gezien zoals ze waren, of heeft hij enkel een beeld gecreëerd dat paste in zijn eigen verhaal? Heeft hij effectief niemand gekwetst en was hij oprecht bekommerd om de kwetsuren van anderen, of heeft hij zelf meer aangericht dan hij besefte of wilde beseffen? Die vragen schuiven steeds meer naar voor naarmate je het einde van het boek nadert. In het boek zit je erg dicht op de huid van Tony, maar je zou tegelijk meer afstand willen kunnen nemen. Als lezer ben je echter ook niet alwetend. Net als Tony voel je iets schuiven, maar je weet niet wat hij ook nog niet weet (of nog niet wil weten). De ontknoping van het verhaal is een verrassing, maar tegelijk ook een soort anticlimax, omdat je ineens heel anders gaat kijken naar wat eraan voorafging. Wie dacht in een soort thriller beland te zijn, beseft ineens dat het boek niet rechtlijnig is, maar net speelt met ‘gemaskerde’ lagen.
De manier waarop Barnes dit boek heeft opgebouwd, getuigt van zeer groot meesterschap. Met grote precisie en veel subtiliteit wordt alles verteld. De compositie is schitterend. Motieven en beelden worden op een erg mooie manier in het verhaal geweven. Uit eindeloos veel zinnen spreekt een diep inzicht in het menselijke. Als lezer leg je die inzichten ook bij de verteller, maar naar het einde denk je dat je daarin wel eens misleid zou kunnen zijn. De verwarring die je voelt, blijft nog een tijd na de laatste bladzijde nazinderen.
The Sense of an Ending is een heel erg goed boek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten