De geluiden

Ik las het ook in het interview met de man over het geheugen. Dat het eigenlijk raar is dat we niet meer geluidsopnames maken van de mensen die we kennen. En het is waar. Hij vertelde dat hij zo graag nog eens de stem van zijn vader zou willen horen.

Soms ben ik bang van het verdwijnen van mijn geluidengeheugen. Ik wil het me liever niet voorstellen. Tegelijk wil ik ook niet echt uittesten of alle geluiden er nog wel zijn.

Zou je alle stemmen nog herkennen? Kun je ze nog allemaal oproepen? Ik denk het niet, en het maakt me bang soms.

Na een tijdje verdwijnen je geliefden die er niet meer zijn in hun beeld. Hoe ze eruit zagen is er nog. Het is meestal ook snel weer op te wekken door een foto. En daarbij valt het dan al zo vaak op dat de foto ineens iets anders kan laten zien, en dus herinneren, dan wat er in je hoofd zat. Je vraagt je af of die blik er vroeger altijd ook was, en waarom je die toen niet zag. Maar ze zitten in het beeld. En het geluid lijkt toch sneller te verdwijnen.

Hoe graag zou ik sommige van die stemmen weer horen. De stem van mijn grootmoeder. Hoe ze klonk de laatste jaren van haar leven is er nog in mijn hoofd. Hoe ze de telefoon opnam en dan sprak. Met lange pauzes soms. Als ik verder terug ga, naar daarvoor, lijkt de stem minder duidelijk te worden.

En mijn grootvader. Zijn stem is verder weg. Soms lijkt het alsof ze er niet meer is. Veel zei hij nooit. Maar zoveel zwijgen kan hij toch niet gedaan hebben? Er zijn nog wel enkele uitdrukkingen van hem die blijven. Korte zinnetjes die hij altijd gebruikte. Het is raar, maar in mijn hoofd lijken ze te klinken in mijn stem. Vanaf die stem kan ik wel zijn stem reconstrueren. Zou dat altijd zo gaan?

Er is een andere grootmoeder van wie ik de stem nooit hoorde. Ik heb haar nooit gezien, want ze was er al niet meer toen ik kwam. Het zou mooi zijn die stem nog te kunnen horen.

Soms zijn er wel geluiden die bij een persoon horen. Zo zijn er de berichten voor duivenliefhebbers op de radio. Elke keer opnieuw is mijn grootvader daar even als ik ze hoor. Hij luisterde er altijd naar. En iedereen moest stil zijn dan. Die gaven beter weer, dat was zijn argument. Beter in de betekenis van gedetailleerder, denk ik. Telkens die lange lijst van namen, ergens in Frankrijk of België. Ik denk dat hij zich dan voorstelde hoe het weer daar was, om op basis daarvan te construeren hoe het weer hier was. Duiven had hij zelf niet, dat zou ook niets voor hem geweest zijn. Zijn iets meer flamboyante schoonbroer had ze wel.

Er zijn de geluiden van het werkhuis waar mijn grootvader altijd was. Het opstarten van de grote lintzaag. Of de omgekeerde bandschuurmachine met die stoffen zak die zich opblies zodra de machine begon te draaien. En de schaafmachine ook natuurlijk. Met op de achtergrond het geknetter van het kleine gammele houtstoofje in het midden van het werkhuis. De geuren zijn er ook nog in mijn hoofd. De houtkrullen uit de schaafmachine. Als er veel waren kon je er door lopen. Hoe hij daar stond aan zijn werktafel, het zit – om in het beeld te blijven – gebeiteld in mijn hoofd. Ook hoe hij rook, met die stofjas. Hoe zijn handen bewogen. Maar wat hij de hele tijd zei? Het is er niet meer.

Er zijn nog veel beelden van mijn grootmoeder waarop er veel gepraat wordt. Ik zie hoe ze daar aan de tafel zit. Met haar nichtje, die zo vaak kwam. Of met haar vriendin die af en toe van ver kwam, en weer met de bus vertrok. Als zij kwam, was het om een of andere reden niet zo leuk als anders. Maar in die beelden wordt er altijd tegen haar gepraat. Zelf lijkt ze weinig te zeggen, ze zit wel knikkend te luisteren en bevestigend te mompelen. Maar uit die beelden lijkt haar stem verdwenen.

En al die foto’s waar ik zelf op sta. Alle etappes van een jeugd even bevroren. Die stem is nog het moeilijkst voor te stellen. Ze is helemaal verdwenen, hoewel ze er eigenlijk nog het meest is. Geen enkele stem is dichterbij, en toch is die stem zo ver weg.

Misschien moet je het elke dag even oefenen. Alle mensen die je kent oproepen in je hoofd, en dan de stem erbij horen. Zodat het landschap blijft.