Het nieuwe boek van de Britse schrijver Kazuo Ishiguro, Nocturnes, bestaat uit vijf korte verhalen. De verhalen horen samen. Als een nocturne een mogelijk wat melancholisch muziekstuk is dat hoort bij de avond, dan is dat meteen een lijn doorheen deze verhalen. Telkens hebben ze iets met muziek te maken, maar misschien nog meer met de ‘avond’. We zien vooral personages die worden geconfronteerd met de dingen die niet gelukt zijn in hun leven of die fout gegaan zijn. Ze proberen – soms tragisch, soms komisch – er nog iets van te maken. De verhalen worden bijna achteloos verteld. Wat er zou kunnen spelen aan onvervuld verlangen, moet je zoeken tussen de woorden en de gebaren.
In het eerste verhaal, Crooner, bevinden we ons op een plein in Venetië. De gitarist van een caféorkest, Janeck, afkomstig uit een voormalig Oostblokland ziet in het publiek Tony Gardner zitten. Gardner was ooit een beroemde crooner. Misschien niet echt topklasse, maar de moeder van de gitarist was alleszins een grote fan, en had al zijn platen. De twee maken kennis en Gardner vraagt een gunst aan Janeck. Hij wil namelijk vanuit een gondel een serenade brengen aan zijn vrouw Lindy Gardner. Voor Janeck is het een grote eer. Maar uiteindelijk blijkt dat de serenade een ritueel is voor iets heel anders dan de grote romantiek in de nummers van Gardner. Mensen vinden elkaar voor heel andere dingen dan de liefde. Maar de liefde kan het wel overnemen. Tot de roep van de veronderstelde wereld daarbuiten weerklinkt, de plek waar mensen hopen beroemd te worden.
In het tweede verhaal, Come Rain or Come Shine, komt Ray aan bij zijn vroegere vrienden Emily en Charlie. Ray en Emily deelden als student ooit een grote liefde voor muziek, met name voor de Great American Songbook. Samen luisteren ze uren naar platen, maar Emily kiest uiteindelijk voor Charlie, de beste vriend van Ray. Ray trekt heel Europa door, voor allerlei jobs, terwijl Emily en Charlie in London wonen. Daar aangekomen, krijgt Ray te horen dat Charlie hem eigenlijk wil gebruiken om zijn huwelijk met Emily weer op de sporen te krijgen. Terwijl Charlie weg moet voor enkele dagen, zou Ray als gast van Emily een goede sfeer moeten creëren, die dan weer zou moeten leiden tot een grote verzoening van het koppel. Ray ziet het niet zo zitten, vertrouwt er ook niet helemaal op dat Emily nog wel zo gesteld is op hem. Hij krijgt nog enkele aanwijzingen dat het koppel hem eigenlijk als een soort loser ziet, wat leidt tot een reeks groteske gebeurtenissen. Tussendoor krijgt Ray een zicht op hoe de relatie tussen de andere twee werkelijk in elkaar zit. Misschien is het soms gemakkelijker de ander niet helemaal te kennen, of een beeld van haar of hem overeind te houden dat misschien niet klopt, maar wel helpt. Misschien is het beter te doen alsof je niet meer alle details kent van de mooie avonden met de platen. Al is Ray wel blij dat hij weet hoe lang het nummer van Sarah Vaughan duurt, wanneer hij danst met Emily.
In Malvern Hills, het derde verhaal, gaat een man voor een tijd logeren in het café van zijn zus op het platteland, om daar te kunnen werken aan een aantal eigen liedjes. Hij is weggegaan uit de grote stad, en vindt dat zijn talent beter verdient dan de zoveelste auditie voor een coverband. Hij maakt kennis met een Zwitsers koppel. Stap voor stap komt hij te weten dat zij professionele muzikanten zijn. Het wordt duidelijk dat de relatie tussen het koppel onder druk staat. De man reageert daarop door steeds maar te herhalen hoe mooi en wonderlijk alles wel is, de vrouw doet het omgekeerde, en ziet overal de minder goede dingen (iets wat ze zichzelf blijkbaar heel lang niet heeft toegestaan). Het koppel wordt bij elkaar gehouden door de muziek, en misschien is dat wel veilig. De jonge songschrijver droomt nog van veel, maar of je die dromen kunt realiseren, is niet zo duidelijk.
Nocturnes is het vierde verhaal. Steve, een behoorlijk goede, maar niet erg succesvolle saxofonist, bevindt zich in een hotel, waar hij herstelt van een facelift. In de kamer naast hem bevindt zich Lindy Gardner, uit het eerste verhaal, en ondertussen gescheiden. Ze moeten allebei nog enkele dagen wachten eer het verband van hun hoofd mag. Het blijkt dat de plastische chirurgie van Steve betaald is door de nieuwe vriend van zijn voormalige vrouw. Mee op aansturen van zijn manager zou zo’n ander hoofd moeten leiden tot een nieuwe start in zijn carrière. Maar hij hoopt dat zijn vrouw terug zal komen naar hem, nu hij er hopelijk beter uit zal zien. Lindy, nog steeds met diva-allures, lijkt nog niet helemaal over Tony heen te zijn. Steve en Lindy komen niet echt tot elkaar, maar delen wel elkaars eenzaamheid. Het feit dat ze elkaars gezicht niet kunnen zien, lijkt te helpen. Ze beleven een hilarisch nachtelijk avontuur. Even zijn ze elkaars team. Tot het weer voorbij is.
In het slotverhaal, Cellists, zijn we weer aan een Italiaans marktplein. Er is weer een orkestje aan het werk. Ze zoeken contact met een Hongaarse cellist, Tibor, die in de stad gestrand is. Tibor leert een Amerikaanse vrouw kennen, die zichzelf omschrijft als virtuoos op de cello. Tibor zoekt haar vanaf nu elke dag op, en zij geeft allerlei aanwijzingen waardoor hij zijn spel nog verder kan verbeteren. Bedoeling is zijn volgens haar uitzonderlijke talent te laten ontplooien. Zij zelf heeft, zo blijkt na een tijd, sinds haar elfde niet meer gespeeld, omdat zij haar bijzondere gave niet wilde laten verknoeien. Haar talent moest ongeschonden blijven. Tibor voelt zich erg goed bij de vrouw, maar zijn vrienden vinden dat hij arrogant geworden is. Tibor vertrekt uiteindelijk naar Amsterdam, om te gaan spelen, en dus weer wat te verdienen. En zoveel jaar later blijkt hij weer op hetzelfde plein te zitten. Er lijkt niets veranderd.
De verhalen in Nocturnes zijn een beetje verraderlijk. Ze worden met schijnbaar groot gemak verteld. Erg soepel, bijna achteloos. Nergens worden ze door de verteller ‘geduid’, nergens worden ze gedramatiseerd. Muziek is een motief doorheen de verhalen. Het kan mensen verbinden, maar het staat ook voor het onbereikbare verlangen, dat noodzakelijkerwijs getemd wordt in een compromis. De personages zijn op zich niet echt tragisch. Vaak zijn het schijnbaar beleefde, weinig diepgaande mensen die de dingen rondom hen ondergaan. Maar tussen de woorden en de kleine gebaren schuilt een andere wereld. Daar gaat het over liefde, passie, verdriet en de gevolgen van de tijd in een mensenleven. Daar is er veel tragiek, hoewel die zelfs nauwelijks gesuggereerd wordt. Daar is het nacht.
In het eerste verhaal, Crooner, bevinden we ons op een plein in Venetië. De gitarist van een caféorkest, Janeck, afkomstig uit een voormalig Oostblokland ziet in het publiek Tony Gardner zitten. Gardner was ooit een beroemde crooner. Misschien niet echt topklasse, maar de moeder van de gitarist was alleszins een grote fan, en had al zijn platen. De twee maken kennis en Gardner vraagt een gunst aan Janeck. Hij wil namelijk vanuit een gondel een serenade brengen aan zijn vrouw Lindy Gardner. Voor Janeck is het een grote eer. Maar uiteindelijk blijkt dat de serenade een ritueel is voor iets heel anders dan de grote romantiek in de nummers van Gardner. Mensen vinden elkaar voor heel andere dingen dan de liefde. Maar de liefde kan het wel overnemen. Tot de roep van de veronderstelde wereld daarbuiten weerklinkt, de plek waar mensen hopen beroemd te worden.
In het tweede verhaal, Come Rain or Come Shine, komt Ray aan bij zijn vroegere vrienden Emily en Charlie. Ray en Emily deelden als student ooit een grote liefde voor muziek, met name voor de Great American Songbook. Samen luisteren ze uren naar platen, maar Emily kiest uiteindelijk voor Charlie, de beste vriend van Ray. Ray trekt heel Europa door, voor allerlei jobs, terwijl Emily en Charlie in London wonen. Daar aangekomen, krijgt Ray te horen dat Charlie hem eigenlijk wil gebruiken om zijn huwelijk met Emily weer op de sporen te krijgen. Terwijl Charlie weg moet voor enkele dagen, zou Ray als gast van Emily een goede sfeer moeten creëren, die dan weer zou moeten leiden tot een grote verzoening van het koppel. Ray ziet het niet zo zitten, vertrouwt er ook niet helemaal op dat Emily nog wel zo gesteld is op hem. Hij krijgt nog enkele aanwijzingen dat het koppel hem eigenlijk als een soort loser ziet, wat leidt tot een reeks groteske gebeurtenissen. Tussendoor krijgt Ray een zicht op hoe de relatie tussen de andere twee werkelijk in elkaar zit. Misschien is het soms gemakkelijker de ander niet helemaal te kennen, of een beeld van haar of hem overeind te houden dat misschien niet klopt, maar wel helpt. Misschien is het beter te doen alsof je niet meer alle details kent van de mooie avonden met de platen. Al is Ray wel blij dat hij weet hoe lang het nummer van Sarah Vaughan duurt, wanneer hij danst met Emily.
In Malvern Hills, het derde verhaal, gaat een man voor een tijd logeren in het café van zijn zus op het platteland, om daar te kunnen werken aan een aantal eigen liedjes. Hij is weggegaan uit de grote stad, en vindt dat zijn talent beter verdient dan de zoveelste auditie voor een coverband. Hij maakt kennis met een Zwitsers koppel. Stap voor stap komt hij te weten dat zij professionele muzikanten zijn. Het wordt duidelijk dat de relatie tussen het koppel onder druk staat. De man reageert daarop door steeds maar te herhalen hoe mooi en wonderlijk alles wel is, de vrouw doet het omgekeerde, en ziet overal de minder goede dingen (iets wat ze zichzelf blijkbaar heel lang niet heeft toegestaan). Het koppel wordt bij elkaar gehouden door de muziek, en misschien is dat wel veilig. De jonge songschrijver droomt nog van veel, maar of je die dromen kunt realiseren, is niet zo duidelijk.
Nocturnes is het vierde verhaal. Steve, een behoorlijk goede, maar niet erg succesvolle saxofonist, bevindt zich in een hotel, waar hij herstelt van een facelift. In de kamer naast hem bevindt zich Lindy Gardner, uit het eerste verhaal, en ondertussen gescheiden. Ze moeten allebei nog enkele dagen wachten eer het verband van hun hoofd mag. Het blijkt dat de plastische chirurgie van Steve betaald is door de nieuwe vriend van zijn voormalige vrouw. Mee op aansturen van zijn manager zou zo’n ander hoofd moeten leiden tot een nieuwe start in zijn carrière. Maar hij hoopt dat zijn vrouw terug zal komen naar hem, nu hij er hopelijk beter uit zal zien. Lindy, nog steeds met diva-allures, lijkt nog niet helemaal over Tony heen te zijn. Steve en Lindy komen niet echt tot elkaar, maar delen wel elkaars eenzaamheid. Het feit dat ze elkaars gezicht niet kunnen zien, lijkt te helpen. Ze beleven een hilarisch nachtelijk avontuur. Even zijn ze elkaars team. Tot het weer voorbij is.
In het slotverhaal, Cellists, zijn we weer aan een Italiaans marktplein. Er is weer een orkestje aan het werk. Ze zoeken contact met een Hongaarse cellist, Tibor, die in de stad gestrand is. Tibor leert een Amerikaanse vrouw kennen, die zichzelf omschrijft als virtuoos op de cello. Tibor zoekt haar vanaf nu elke dag op, en zij geeft allerlei aanwijzingen waardoor hij zijn spel nog verder kan verbeteren. Bedoeling is zijn volgens haar uitzonderlijke talent te laten ontplooien. Zij zelf heeft, zo blijkt na een tijd, sinds haar elfde niet meer gespeeld, omdat zij haar bijzondere gave niet wilde laten verknoeien. Haar talent moest ongeschonden blijven. Tibor voelt zich erg goed bij de vrouw, maar zijn vrienden vinden dat hij arrogant geworden is. Tibor vertrekt uiteindelijk naar Amsterdam, om te gaan spelen, en dus weer wat te verdienen. En zoveel jaar later blijkt hij weer op hetzelfde plein te zitten. Er lijkt niets veranderd.
De verhalen in Nocturnes zijn een beetje verraderlijk. Ze worden met schijnbaar groot gemak verteld. Erg soepel, bijna achteloos. Nergens worden ze door de verteller ‘geduid’, nergens worden ze gedramatiseerd. Muziek is een motief doorheen de verhalen. Het kan mensen verbinden, maar het staat ook voor het onbereikbare verlangen, dat noodzakelijkerwijs getemd wordt in een compromis. De personages zijn op zich niet echt tragisch. Vaak zijn het schijnbaar beleefde, weinig diepgaande mensen die de dingen rondom hen ondergaan. Maar tussen de woorden en de kleine gebaren schuilt een andere wereld. Daar gaat het over liefde, passie, verdriet en de gevolgen van de tijd in een mensenleven. Daar is er veel tragiek, hoewel die zelfs nauwelijks gesuggereerd wordt. Daar is het nacht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten