Bezoek van de knokploeg

Wat doet de tijd met een leven? Met verwachtingen, verlangens en dromen? De tijd kan serieus inhakken, is zelf misschien wel een knokploeg. In haar roman Bezoek van de knokploeg (A Visit from the Goon Squad) gaat de Amerikaanse schrijfster met dat thema aan het werk, en wel op verbluffende wijze. Ze kiest bewust niet voor het klassieke schema van een roman waarin de tijd lineair vordert, of waar door de constructie een eenheid van verhaal wordt gesuggereerd. Het boek bestaat uit een reeks van verhalen, in verschillende registers, die alle kanten uitgaan, en toch bijzonder ingenieus met elkaar verbonden zijn. Ze suggereren meer het verloop van de tijd dan een geruststellende lijn of zin die in de tijd te vinden zou zijn. Hoe meer je in het boek doordringt, hoe meer je onder de indruk komt van het vernuft van de auteur. Een beetje zoals wanneer je naar een indrukwekkende TV-serie zit te kijken waarvan alle details kloppen en waarvan je weet dat je nog een tweede keer zou moeten kunnen kijken om nog veel meer te zien.

Het boek bevat dertien verhalen, die je in principe afzonderlijk zou kunnen lezen. Ze cirkelen rond een reeks personages en omspannen een periode van de jaren 70 tot ergens in 2020, en bewegen tussen San Francisco en New York. Er is Sasha, in het begin van het boek een assistente van een muziekproducer Bennie. Ze is kleptomane, en heeft een woelig verleden, zoals later zal blijken. Bennie was vroeger muzikant in een wild punkrockgroepje. De andere figuren uit zijn toenmalige vriendenkring duiken een voor een op in de verschillende verhalen. Zo is er Scott, ondertussen aan lager wal geraakt, maar misschien nog wel in voor een terugkeer. Er is het verhaal van een jeugdvriend van Sasha die verdrinkt in de East River. De vrouw van Bennie werkt voor Dolly, die een spectaculaire PR-opdracht krijgt voor een dictator. De broer van Bennies vrouw, een vroegere journalist, is net uit de gevangenis na de aanranding van een actrice, die op haar beurt weer opduikt in het verhaal van Dolly en haar dochter Lulu. En zo zijn er nog heel wat personages.

Je kunt niet zeggen dat de figuren in het boek ‘gelukkige’ of overzichtelijke levens leiden. Ze strompelen op hun manier door het leven, laten zich verleiden door alle verlokkingen die zich aandienen. Soms komen de dingen weer goed, soms niet. Van de oude hemelbestormende dromen van de punkscene blijft soms iets over, soms ook niet. En de liefde heeft een laag ‘Vijf TV’-gehalte. De muziek zorgt als een pulserende rode draad doorheen het hele boek voor een sterke drive.

De auteur brengt die personages niet samen in een logisch of rechtlijnig en ‘af’ geheel dat een eenheid zou suggereren. Ze kiest voor een vorm die tegelijk verbrokkeling en samenhang weergeeft. Elk hoofdstuk is een ander verhaal, met daarin telkens een ander personage dat centraal staat. Een personage dat in het ene verhaal wordt vermeld, duikt ineens op in een volgend. Je moet dus goed de aandacht erbij houden. De verhalen worden telkens in een andere stijl verteld, en bewegen ook door de tijd. Het kan een vrij klassiek opgebouwde tekst zijn of zelfs een uitgebreide powerpoint. Daardoor krijg je van een aantal van de centrale figuren elke keer weer nieuwe facetten te zien. Soms neemt de verteller je even bij de hand om uit te leggen wat er zal gebeuren met die of die. Soms moet je zelf invullen en je beeld bijstellen. En vaak wil je meer weten, wil je terugbladeren om te zien of je hier of daar iets hebt gemist.

Jennifer Egan brengt dit alles met een indrukwekkende beheersing. Ze gebruikt alle registers, van satire tot melodrama, en dat met een souplesse die je regelmatig even naar adem laat happen als lezer. Het boek blijft nog lang in je hoofd hangen, en toch kun je het niet zomaar navertellen. Je ziet het gewriemel in je hoofd van al die personages die je hebt leren kennen. Ze zijn verenigd in het leven, niet zozeer in één groot verhaal. Ze bewegen wel in de tijd, die zich verzet tegen te veel zin, en ondergaan de mokerslagen, soms hevig in een moment, soms uitgespreid over een langere periode. Dromen van een toekomst die zou kunnen zijn, beseffen dat het gedaan kan zijn maar het toch nog te vroeg vinden om ermee te stoppen, en bij dat alles omgaan met zoveel herinneringen.

Eigenlijk kan en mag je niet te veel vertellen over het indrukwekkende boek Bezoek van de knokploeg. Je moet het vooral lezen, minstens een keer, misschien twee keer.