Hout

Gisteren zag ik in een film hoe het hoofdpersonage aan een houten huis bouwde, en mooie planken op de balken van het dak aan het timmeren was. Soms zijn er momenten, totaal onverwacht, waarop je in een flits door een emotie overvallen wordt. Dit was er zo een. Het was een houtemotie.

Ik moest terugdenken aan mijn grootvader, die schrijnwerker was, en hoe hij in zijn ‘werkhuis’ met het hout bezig was. Ik herinner me de grote schaafmachine waar de planken in gingen. Grof erin, glad eruit. Ineens kon je de vlammen in het hout zien.

Hij keek langs de plank om te zien of ze recht was. Daarna kon er verder gewerkt worden. Het platte potlood, rood aan de buitenkant, werd gebruikt om aan te duiden wat waar moest gebeuren. Dat was eerst al getekend op een klein restje van een houten plaat. De laatste stukjes schaven gebeurde met de blokschaaf, die nauwkeurig werd ingesteld, met kleine tikjes met de hamer. En als er stukjes uit moesten met de beitel, dan kreunde hij altijd een beetje. Zagen deed hij met een mooie zaag, die hij vanboven moest aanspannen.

Tussendoor moest de houtkachel in het midden van de werkplaats worden bijgevuld. Dat gebeurde met restjes hout, allerlei kleine blokjes. Die mocht ik soms ook gebruiken om kleine dingetjes in elkaar te timmeren.

Dingen vastzetten deed hij grondig. Ik kan me niet voorstellen dat hij een stoel of tafel zou maken die je kon demonteren. Veeleer integendeel. Liever iets te veel lijm, naast de schroeven of nagels, dan te weinig. De restjes konden we nadien altijd nog wel verwijderen. Zijn tafels zijn dan ook gemaakt voor de eeuwigheid, niet uit elkaar te krijgen.

Af en toe mocht ik voor hem nagels halen, per gewicht. De grootte was in duim. En het zat in grote grijze verpakkingen, iets tussen een zak en een doos in. Kleinere nagels werden op de werktafel in kleine blikjes gedaan, zodat ze niet zouden wegrollen.

Hij maakte ook speelgoed voor mij. Een boot met een massieve onderkant. En een bijhorende ophaalbrug. Of een autogarage. Allemaal voorzien op spelen. Niet, zoals nu vaak, dat het speelgoed al stuk tegen het einde van het kinderfeestje.

Ik herinner me de vrachtwagen die de grote planken kwam brengen. En hoe ze werden binnengedragen. Het hout lag op de verdieping van het werkhuis. Om boven te komen moest je op een ladder. En dat was altijd een beetje akelig. In de hoek waar de ladder stond, kon je ook verf en borstels vinden. Borstels die al vaak gebruikt waren. Te snel nieuwe borstels kopen was niet echt zijn ding. En volgens mij gebruikte hij vooral ronde borstels, zoals de echten. Ik herinner me nog hoe ik als kleine jongen mee de veranda mocht helpen schilderen. Hij ging veel sneller.

Zijn bril was aan de oren een beetje losjes, zelfs wankel, maar dat gaf niet. Als hij weer een splinter in zijn duim had, zag ik hem zitten prutsen om die eruit te krijgen, met zijn hand bijna tegen zijn bril.

Ergens bij hem is mijn bescheiden liefde voor hout begonnen. Ik ben geen groot kenner. Ik voel graag aan hout. Mooi beukenhout, pitchpine die in de was staat, licht weerbarstig eikenhout, … Soms heb ik wel een beetje heimwee naar de schrijnwerker die ik nooit geworden ben. Ik droom er wel eens van, hoe het zou zijn als ik zelf een tafel zou kunnen maken. Ik zou even over mijn schouder kijken naar de generaties schrijnwerkers voor mij. En het zou goed zijn.

Sommige dingen blijven me fascineren. Waarom heb ik nooit gehouden van klauwhamers met een metalen steel en rubberen handvat? Waarom wilde ik altijd hamers met een houten steel? Waarom mis ik de schroevendraaiers met (alweer) een houten steel? En waarom heb ik, als ik eerlijk ben, schroeven met een kruis in altijd een beetje te ‘modern’ gevonden?

Tijdens die filmbeelden dacht ik even iets als: mag ik er gewoon bij komen staan? Ik zou ervan genieten, om daar te staan, en te kijken hoe het hele huis plank voor plank uit het niets zou komen. En dan de geur. Ik zou na een tijdje vragen of ik ook een stuk van de vloer zou mogen afwerken, plank per plank mooi passend leggen, en dan de nagels erin. Telkens met niet te veel slagen van de hamer. En dan aan het einde van de dag doen alsof ik toch een beetje een timmerman ben…